RINOSINUSITIS AKUT
DENGAN KOMPLIKASI
Nugroho Suharsono
SMF Ilmu Kesehatan THT-KL
RSK St.Vincentius A Paulo
Surabaya
Penu Negar Usia Patol Jml Totl Orbit Intra- Oss Soft
lis a ogi pend % al krani eus tissu
e-rita komp al e
li
Morti Afrika Dws Pansi 87 72,4 - - - -
more, Selata n`s %
1999 n akut (63/8
7)
Ogunl Nigeria Dws Pansi 90 37% 41% 5% 32% 18%
eye, n`s (33/9
2001 akut/ 0)
kronik
i
Eufing Jerman Dws/ Pansi 36 75% 58% 11% - 8,4%
er, Anak n`s (27/3 (21/3 (3+1/ 3/36
2001 2 akut 6) 6) 36)
Kuran Rusia Dws Rinosi - - 0,8% 0,01 - -
ov, nusiti %
2001 s
Galla USA Dws Rinosi 176 - - 8,5% - -
gher, nusiti 15/17
1998 s 6
Clay USA Dws Rinosi 649 - - 3,7% - -
Mikrobiologi
Rinosinusitis akut: Abses intrakranial
Streptococcus pneumoniae
Haemophilus influenzae (polimikroba):
Spesies Streptococus yg lain Kuman-kuman anaerob
Kuman-kuman Anaerobe
S.aureus
Staphylococcus aureus
Komplikasi orbital: S.pneumoniae
S.pneumoniae Staphylococcus
S.aureus
Kuman-kuman anaerob
epidermidis
Batang gram negatif
Basil gram negatif
Meningitis:
S.pneumoniae
Pott`s puffy tumor
S.aureus
Spesies Streptococus yang lain (polimikroba):
Kuman-kuman anaerob Streptococcus sp.
(Fusobacterium sp.) S.aureus
Batang gram negatif
Kuman-kuman anaerob
Bleier BS and Thaler ER. Complication of Rhinosinusitis. In: Thaler ER, Kennedy DW eds.
Rhinosinusitis a guide for diagnosis and management. Springer Science + Busines
Media,LLC. USA. 2008, p: 239-249.
JENIS KOMPLIKASI RINOSINUSITIS
(JAUH)
Komplikasi jauh :
Paru-paru:
Asma
Bronkitis
Sistemik:
Sepsis
Toksik syok
Bleier BS and Thaler ER. Complication of Rhinosinusitis. In: Thaler ER, Kennedy DW eds.
Rhinosinusitis a guide for diagnosis and management. Springer Science + Busines
Media,LLC. USA. 2008, p: 239-249.
JENIS KOMPLIKASI RINOSINUSITIS
(LOKAL)
Bleier BS and Thaler ER. Complication of Rhinosinusitis. In: Thaler ER, Kennedy DW eds.
Rhinosinusitis a guide for diagnosis and management. Springer Science + Busines
KOMPLIKASI ORBITA
AKIBAT RINOSINUSITIS
Dua jalur komplikasi orbita:
jalur langsung: congenital body
dehisences, terbukanya linea suturalis
atau foramina, atau erosi pada tulang
khususnya lamina papirasea
Tromboflebitis retrograde: melalui
jejaring dari valvula vena yang
berlubungan langsung dengan wajah,
kavum nasi dan sinus yang
berdekatan dengan orbita
Choi SS, Grundfast KM. Complication in sinus disease. In:Kennedy DW, Bolger
WE,Zinreich SJ eds. Diseases of the sinuses diagnosis and management. B.C.Decker Inc.
Hamilton.London. 2001, p: 169-177
Komplikasi Orbita Akibat
Rinosinusitis (Klasifikasi Chandler I)
Selulitis periorbital
/ preseptal edema/
selulitis preseptal :
inflamasi & edema
kelopak mata
Choi SS, Grundfast KM. Complication in sinus disease. In:Kennedy DW, Bolger
WE,Zinreich SJ eds. Diseases of the sinuses diagnosis and management. B.C.Decker Inc.
Hamilton.London. 2001, p: 169-177
Komplikasi Orbita Akibat
Selulitis orbital:
Rinosinusitis (Klasifikasi Chandler II)
inflamasi & edema
isi orbital. Terjadi
proptosis,
chemosis dan
penurunan
gerakan bola
mata. Bisa
berkembang
menjadi abses
orbita dan
kebutaan
Choi SS, Grundfast KM. Complication in sinus disease. In:Kennedy DW, Bolger
WE,Zinreich SJ eds. Diseases of the sinuses diagnosis and management. B.C.Decker Inc.
Hamilton.London. 2001, p: 169-177
Abses
Komplikasi Orbita Akibat :
subperiosteal
Rinosinusitis (Klasifikasi Chandler III)
adanya
penumpukan pus
diantara periorbita
dan tulang dinding
orbita.Terjadi
proptosis dengan
displacement bola
mata, penurunan
gerakan
ekstraokular dan
penurunan visus.
Choi SS, Grundfast KM. Complication in sinus disease. In:Kennedy DW, Bolger
WE,Zinreich SJ eds. Diseases of the sinuses diagnosis and management. B.C.Decker Inc.
Hamilton.London. 2001, p: 169-177
Komplikasi Orbita Akibat
Rinosinusitis (Klasifikasi Chandler IV)
Abses orbital :
adanya
penumpukan pus
pada orbita. Terjadi
oftalmoplegia,
proptosis dan
kehilangan
lapangan
penglihatan.
Choi SS, Grundfast KM. Complication in sinus disease. In:Kennedy DW, Bolger
WE,Zinreich SJ eds. Diseases of the sinuses diagnosis and management. B.C.Decker Inc.
Hamilton.London. 2001, p: 169-177
Komplikasi Orbita Akibat
Rinosinusitis (Klasifikasi Chandler V)
Trombosis sinus
kavernosus :
penyebaran infeksi
kedalam sinus
kavernosus. Terjadi
proptosis,
oftalmoplegia, dan
kehilangan penglihatan
yang menjalar kearah
kontralateral ocular
sign dan tanda-tanda
meningitis
Choi SS, Grundfast KM. Complication in sinus disease. In:Kennedy DW, Bolger
WE,Zinreich SJ eds. Diseases of the sinuses diagnosis and management. B.C.Decker Inc.
Hamilton.London. 2001, p: 169-177
DIAGNOSIS KOMPLIKASI
ORBITA
CT scan sinus paranasal dengan
kontras pada irisan koronal dan
aksial secara simultan untuk
memperjelas proses penyakit pada
daerah orbita dan kranium
Pemeriksaan ketajaman visus oleh
seorang ophthalmologist agar
diketahui ada/tidaknya penurunan
ketajaman penglihatan, ukuran
Adelson proptosis,
RT, Marple BE.Orbitalevaluasi motilitas
complication of frontal sinusitis. In: Kauntakis SE, Senior
BA, Draf W eds. The frontal sinus. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.Germany. 2005, p:
PENATALAKSANAAN NON OPERATIF
PADA KOMPLIKASI ORBITA
Adelson RT, Marple BE.Orbital complication of frontal sinusitis. In: Kauntakis SE, Senior
BA, Draf W eds. The frontal sinus. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.Germany. 2005, p:
PENATALAKSANAAN OPERATIF
PADA KOMPLIKASI ORBITA
2001,
2001, p:
p: 169-177
169-177
Schramm
Schramm VL,
VL, Curtin
Curtin HD,
HD, Kennerdell
Kennerdell JS.
JS. Evaluation
Evaluation of
of orbital
orbital cellulitis
cellulitis and
and results
results of
of treatment.
treatment.
PENATALAKSANAAN OPERATIF
PADA KOMPLIKASI ORBITA
A. Osteomielitis
B. Abses Perikranial/
Periorbital (Tumor
Pott`s puffy)
C. Abses Epidural
D. Empiema Subdural
E. Abses Otak
F. Meningitis
G. Trombosis Sinus
Sagitalis Superior
Choi SS, Grundfast KM. Complication in sinus disease. In:Kennedy DW, Bolger
WE,Zinreich SJ eds. Diseases of the sinuses diagnosis and management. B.C.Decker Inc.
Hamilton.London. 2001, p: 169-177
SIMPTOM
KOMPLIKASI INTRAKRANIAL
Simptom definitif komplikasi intrakranial
awalnya mungkin tidak jelas
Pada temuan lanjut didapatkan adanya
defisit fokal neurologis, lethargi progresif
menuju koma.
Simptom lainnya adalah demam tinggi
yang persistent, keluhan-keluhan
sinonasal, sakit kepala daerah frontal dan
retro orbital, fotofobia, kaku kuduk dan
papiledema
Lane AP. CNS complications of frontal sinus disease. In: Kauntakis SE, Senior BA, Draf W
eds. The frontal sinus. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.Germany. 2005, p: 67-74
DIAGNOSIS KOMPLIKASI
INTRAKRANIAL AKIBAT RINOSINUSITIS
Penatalaksanaan komplikasi
intrakranial akibat rinosinusitis
dengan pembedahan adalah
dilaksanakan dengan prosedur
pembedahan bersama antara ahli
THT-KL dengan ahli bedah saraf .
Trepanasi dilaksanakan bersamaan
dengan bedah endoskopi sinus
frontal (sinusotomi frontal) apabila
kondisi memungkinkan
Lane AP. CNS complications of frontal sinus disease. In: Kauntakis SE, Senior BA, Draf W
eds. The frontal sinus. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.Germany. 2005, p: 67-74
RINGKASAN
Dengan berkembangnya era antibiotika
(antibiotika poten) dan tehnik
pemeriksaan radiologi (CT Scan dengan
resolusi tinggi / MRI), akan menurunkan
potensi terjadinya morbiditas dan
mortalitas komplikasi akibat rinosinusitis.
Diagnosis dini dan penatalaksanaan yang
tepat dan terpadu dari berbagai
multidisiplin yang akan menghasilkan
perbaikan peningkatan kualitas
penatalaksanaan komplikasi akibat
rinosinusitis.
Skema penatalaksanaan rinosinusitis akut pada dewasa
untuk dokter spesialis THT
Rujukan Dari
Pelayanan Primer