EKSTRAKSI LOGAM

Dr. Sutanto, M.Si

JURUSAN KIMIA
FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUANH ALAM
UNIVERSITAS PAKUAN
2014
Pemisahan logam dalam pekerjaan analisis
sangat penting. Logam dalam larutannya selalu
dalam bentuk ionnya. Ion logam dibuat tak
bermuatan dengan cara pengkompleksan
sehingga dapat larut dalam pelarut organik.

Pembentukan kompleks dapat melalui dua cara:

• Kompleks Sepit (khelat)
• Kompleks asosiasi ion
1. Kompleks Sepit

Reaksi umum pembentukan kompleks Sepit:

Mn+ + nR- MRn

Mn+ = ion logam dengan muatan n

R = Liganda (donor elektron)
MRn = kompleks Sepit yang tak bermuatan
Angka banding distribusi (D)

Mn+ + nRH MRn + H+

Dalam Fasa Organik [MRn]o + [RH]o

Kdx Kdr
Kf
[Mn+]a + [nR]a [MRn]a

Dalam Fasa Air H+]a + [R-]a Ka [RH]a

Dalam keadaan setimbang terdapat spesi kimia

Fasa organik [MRn]o dan [RH]o

Fasa air [RH]a, MRn, nR-, R-, RH+dan Mn+
Kesetimbangan yang terjadi ada 4 macam:
Kdr

[HR]a
Ka
[H+]a + n[R-]a Ka 
H  R 
 n
a
 n
a

RH a
Kf
Kf 
MRn a
[Mn+] + nR- [MRn]a
M  a nRa
Kdx
K dx 
MRn o
[MRn]a [MRn]o MRn a

Kdr K dr 
RH o
n

n[RH]o n [RH]a RH na

 D
Konsentras i total M dalam fasa organik
D
CMo
Konsentras i total M dalam fasa air CMa

[CM]o = [MRn]o D
MRn o
MRn a  M n  a
[CM]a = [MRn]a + [Mn+]

Selain [MRn]a masih ada pula kompleks lain seperti:

Mn+ + n-1 R [MRn-1]+1

[MRn-2]dsb

Tetapi dengan penambahan logam berlebih kompleks – kompleks ini

dapat diabaikan
Dalam banyak ekstraksi kompleks sepit,[MRn]a << [MRn]o

[MRn]a +[Mn+]a  [Mn+].

D
MRn o
Angka banding distribusi menjadi
M  n
a

Kdx MRn a
D
 
Mn a

Kdx.Kf.Ka HR o
n
D
KdrH   n
a

D  K eks
HR on
H   n
a
 Log D = Log K eks + n Log [HR]o – n Log [H+]a

Log D = Log K eks + n Log [HR]o + n pH

Log D

pH