Bab 1

Fisiologi senaman di US- Sejarah dan Masa Depan

Adakah seseorang itu mampu menjadi pelari pecut bertaraf dunia kerana disebabkan
faktor genetik, ataupun disebabkan oleh latihan? Apakah akan terjadi kepada jantung anda
apabila mengambil ujian kecergasan? Apakah perubahan yang berlaku kepada otot anda hasil
daripada latihan ketahanan yang membolehkan anda untuk berlari dengan lebih pantas dalam
jarak yang lebih jauh? Jawapan bagi setiap persoalan ini tersedia dalam teks ini.
Walaubagaimanapun, kita akan pergi kepada penyataan yang mudah yang memberitahu
tentang latihan fisiologi digunakan untuk menghindar dan juga memulih penyakit jantung
koronari, persembahan sukan dari atlit-atlit elit, dan kebolehan seseorang untuk bergerak
dalam persekitaran yang mencabar seperti altitud yang tinggi.Terma yang diterima sejak
akhir-akhir ini seperti fisiologi sukan, nutrisi sukan dan perubatan sukan adalah bukti
mengenai timbulnya minat terhadap fisiologi dalam senaman dalam masalah yang sebenar.
Sebelum kita pergi dengan lebih jauh lagi, kita perlu mempelajari terlebih dahulu sejarah
tentang fisiologi sukan agar kita dapat memahami di manakah kita dan ke mana kita akan
pergi.
Permulaan dari Eropah
Tempat yang bagus untuk membincangkan sejarah fisiologi senaman di US ialah di
Eropah. Tiga orang saintis, A.V. Hill dari Britain, August Krogh dari Denmark dan Otto
Meyerhof dari Jerman, menerima hadiah Nobel kerana kajian mereka tentang otot atau
senaman otot. Hill dan Meyerhof berkongsi hadiah Nobel dalam Fisiologi dan perubatan pada
1922. Hill telah diiktiraf dalam pencapaiannya membuat ukuran yang tepat bagi penghasilan
haba semasa pengecutan otot dan pemulihan, dan Meyerhof untuk penemuannya dalam
hubungan antara penggunaan oksigen dan pengukuran asid laktik dalam otot. Hill
mempelajari matematik sebelum berminat dalam fisiologi. Tambahan pula, dalam hasil
kajiannya yang dibentangkan untuk hadiah Nobel, kajiannya terhadap manusia membawa
kepada perkembangan tulang rangka yang membuatkan kita faham mengenai faktor fisiologi
yang berkait rapat dengan larian jarak jauh.
Walaupun Krogh menerima hadiah Nobel bagi pencapaiannya dalam kajian
mengenai fungsi aliran kapilari, beliau juga dikenali dalam menentukan jumlah instrumentasi

yang sesuai dakam kajian fisiologi senaman. Alat penganalisis yang mampu menganalisis
jumlah CO2 dalam 0.001% dengan sempurna dan alat penimbang yang mampu menimbang
subjek manusia dengan tepat dalam beberapa gram adalah antara contoh ciptaan Krogh.
August Krogh Institute di Denmark mempunyai beberapa makmal fisiologi senaman yang
terunggul di dunia. Marie Krogh, isteri beliau,merupakan seorang lagi saintis yang hebat dan
diiktiraf dalam kajian beliau mengenai penyukatan kapasiti dalam jantung.

Terdapat juga beberapa orang saintis Eropah yang harus disebutkan, bukan sahaja
kerana sumbangan mereka dalam fisiologi senaman, malah nama mereka juga sering
digunakan dalam perbincangan mengenai fisiologi senaman. J.S. Haldane membuat beberapa
kajian mengenai fungsi CO2 dalam mengawal pernafasan. Haldane juga telah mencipta alat
penganalisis gas pernafasan yang dinamakan sempena nama beliau. C.G.Douglas melakukan
kajian perintis bersama Haldane mengenai fungsi O2 dan asid laktik dalam pengawalan
pernafasan semasa bersenam, termasuklah beberapa kajian yang dilakukan dalam altitud yang
berbeza. Beg pengumpul gas yang dibuat dari kanvas dan getah yang digunakan sejak sekian
lama dalam makmal-makmal fisiologi senaman dinamakan sempena nama Douglas Christian
Bohr dari Denmark, yang telah melakukan kajian klasik dalam bagaimana O2 bergabung
dengan haemoglobin. Perubahan lengkung dalam oksihaemoglobin disebabkan penambahan
CO2 dinamakan sempena nama beliau.Di dalam makmal Bohrlah Krogh memulakan karier
beliau dalam kajian pernafasan dans enaman bagi manusia.

Harvard Fatigue Laboratory

Permulaan bagi sejarah fisiologi senaman dalam US ialah di Harvard Fatigue
Laboratory. Professor L.J. Henderson menubuhkan makmal itu didalam Business School
untuk menjalankan kajian fisiologi dalam industri. Dr. David Bruce Dill adalah director
pengkaji ketika makmal tersebut dibuka pada 1927 sehingga ia ditutup pada 1947.
TeksDill, Life, Heat and Altitude ialah digalakkan untuk dibaca bagi pelajar dalam bidang
senaman dan fisiologi alam sekitar. Banyak kajian yang tepat yang dijalankan dalam makmal
menggunakan alat menganalisis gas Haldane bagi kajian gas pernafasan dan radas Van Slyke
bagu analisis darah-gas. Kemajuan dalam alatan berbantu komputerpada 80-an telah

membuatkan pengumpulan data menjadi mudah, tetapi tidak begitu membantu dalam
ketepatan ukuran.
Harvard Fatigue Laboratory telah menarik ramai pelajar dalam bidang perubatan
serta para saintis dari negara-negara lain. Ramai alumni dari makmal tersebut diiktiraf dalam
pencapaian mereka bagi kajian mereka dalam fisiologi senaman. Dua orang pelajar
perubatan, Steven Horvath dan Sid Robinson, berjaya mendapat kerjaya masing-masing di
Institute of Environmental Stress di Santa Barbara dan Indiana University. Pelajar-pelajar
asing yang berjaya dalam bidang ini termasuklah E. Asmussen, E.H. Christensen,M. Neilsen
dan pemenang hadiah Nobel August Krogh dari Denmark. Para saintis membawa idea dan
teknologi baru di dalam makmal, terlibat dalam kajian di dalam dan luar makmal serta
menerbitkan beberapa hasil kajian yang paling penting dalam fisiologi senaman di antara
1930 hingga 1980. Rudolpho Margaria dari Itali, pergi ke makmal ini untuk mengembangkan
kajian beliau dalam oxygen debt dan menerangkan tentang kebolehan bergerak yang
bertenaga. Peter F. Scholander dari Norway, mencipta penganalisis gas kimia yang kini
merupakan cara asas untuk menentu ukur gas tangki yang digunakan untuk memiawaikan
penganalisis gas elektronik.
Kesimpulannya, di Bawah seliaan Dr. D.B. Dill, Harvard Fatigue Laboratory menjadi
model untuk kajian pemeriksaan ke dalam senaman dan fisiologi alam sekitar,terutamanya
kerana ia berkait rapat dengan manusia. Apabila makmal ini ditutup dan para staf berpecah,
idea, teknik dan kaedah saintifik serta inkuiri tersebar di seluruh dunia dan bersama mereka,
pengaruh Dill di dalam bidang alam sekitar dan fisiologi senaman. Dr. Dill meneruskan
kajian di luar Boulder City, Nevada, sehingga tahun 1980. Beliau meninggal dunia pada usia
93 tahun pada tahun 1986.
Kecergasan Fizikal
Kecergasan fizikal ialah satu topik yang popular pada hari ini, dan popularitinya telah
menjadi faktor utama dalam memotivasikan pelajar-pelajar kolej untuk mencapai kerjaya
dalam pendidikan fizikal, terapi fizikal, nutrisi dan perubatan. Pada 1980, Public Health
Service telah menyenaraikan senaman untuk kecergasan fizikal sebagai salah satu dari 15
jalan untuk memperbaiki taraf kesihatan dalam negara. Sementara perkara ini kelihatan
seperti baru sahaja berlaku, perkara ini telah pun wujud di dalam negara itu selama lebih

seratus tahun dahulu. Di antara Perang Sivil dan Perang Dunia Pertama (WWI), pendidikan
fizikal ditumpukan terhadap perkembangan dan keadaan kecergasan,dan ramai ketua dalam
pendidikan fizikal dilatih dalam bidang perubatan. Sebagai contoh, Dr. Dudley Sargent,
diupah oleh Harvard University pada tahun 1879, telah menyelaraskan sebuah program
latihan fizikal bersama keterangan senaman individual untuk menambah baik struktur dan
fungsi tubuh seseorang untuk mencapai keadaan fizikal yang utama yang dipanggil sebagai
kecergasan, kecergasan untuk bekerja,kecergasan untuk bermain, kecergasan untuk
melakukan apa sahaja yang seseorang boleh lakukan.
Sargent dilihat telah maju selangkah ke hadapan pada masanya dalam menggalakkan
kecergasan dalam kalangan rakyat US. Kemudian, perang menjadi satu perkara utama yang
menarik minat negara tersebut dalam kecergasan fizikal. Kerisauan mengenai kesihatan dan
kecergasan telah disuarakan ketika WWI dan WWII apabila ramai calon yang gagal dalam
ujian induksi disebabkan masalah mental dan fizikal.Kerisauan ini mempengaruhi cara
program pendidikan fizikal di sekolah pada tahun-tahun tersebut, menjadikannya menyerupai
program latihan pra-ketenteraan.
Minat terkini terhadap aktiviti fizikal dan kesihatan bermula pada 1950 oleh dua
penemuan utama: (1) autopsi yang dijalankan terhadap askar-askar muda yang terkorban
semasa Perang Korea telah menunjukkan bahawa penyakit koronari arteri telah pun
berkembang, dan (2) Hans Kraus telah menunjukkan yang kanak-kanak Amerika
menunjukkan prestasi yang kurang baik dalam ujian kecergasan otot berbanding kanak-kanak
Eropah. Disebabkan penemuan ini, Presiden Eisenhower telah memulakan perundingan pada
tahun 1955, akhirnya telah menubuhkan Presidents Council on Youth Fitness. The American
Association for Health, Physical Education and Recreation(AAHPER) menyokong aktiviti ini
dan pada 1957, AAHPER Youth Fitness Test telah ditubuhkan untuk diguna pakai dalam
program pendidikan fizikal di seluruh negara.Sebelum beliau memulakannya, Presiden
Kennedy telah menyuarakan kebimbangannyatentang tahap kecergasan rakyat di dalam
sebuah artikel di dalam Sport Illustrated,bertajuk The Soft American.
Tenaga fizikal rakyat negara kita adalah satu dari sumber tenaga Amerika yangberharga.
Sekiranya membazirkan dan membiarkan sahaja sumber ini, di mana kitamembiarkan diri
kita menjadi lemah dan kurang upaya, kita akan memusnahkan kebolehan kita untuk

berhadapan dengan cabaran yang bakal kita tempuhi. Kita tidak akan menyedari kebolehan
kita sebagai rakyat negara ini.

Semasa pemerintahan Kennedy, majlis ini telah diubah namanya menjadiPresidents

Council on Physical Fitness bagi menumpukan terhadap kerisauan tentangkecergasan. Nama
itu ditukar lagi dalam pemerintahan Nixon kepadaPresidents Councilon Physical Fitness
and Sport, yang menyokong tentang kecergasan bukan hanya untuksekolah-sekolah malah di
dalam perniagaan dan industri. Alatan-alatan dalam YouthFitness Test telah diubah sepanjang
tahun, dan pada 1980, American Alliance for Health,Physical Education, Recreation and
Dance (AAHPERD) telah mengeluarkan manualHealth-Related Physical Fitness Test untuk
membezakan antara ujian prestasi (e.g. 50-ela pecut) dan ujian kecergasan (e.g. ketebalan
kulit). Rujukan ujian kesihatan ini terdiridaripada arah untuk program kecergasan seumur
hidup, kerisauan tentang masalahobesiti, kecergasan kardiorespiratori dan lain-lain.
Menyelaraskan

minat

ini

terhadap

kecergasan

fizikal

orang-orang

muda

ialahkerisauan terhadap kadar kematian disebabkan penyakit jantung koronari dalam

kalanganlelaki

pertengahan

umur

Amerika.

Kajian

epidemiologi

terhadap

status

kesihatangolongan ini telah membuktikan bahawa kebanyakan kes-kes penyakit berhubung

kaitdengan tahap kesihatan yang rendah (e.g. diet tinggi lemak, merokok, tidak aktif)
yangmembawa kepada banyak kematian berbanding jangkitan klasik dan penyakit
berjangkit.Pada 1966, sebuah simposium telah menumpukan terhadap keperluan yang lebih
banyakdalam aktiviti fizikal dan kesihatan. Pada 1970, peningkatan penggunaan ujian
senamanuntuk mendiagnosis penyakit jantung dan untuk menambah preskripsi dalam
programsenaman untuk menambah baik kesihatan kardiovaskular. Syarikat-syarikat yang
besartelah menubuhkan eksekutif program kecergasan untuk memperbaiki tahap
kesihatankumpulan yang berisiko tinggi itu. Apabila kebanyakan orang Amerika sudah
biasadengan program-program tersebut, dan sesetengah pelajar fisiologi senaman
menceburibidang kecergasan dalam syarikat, program-program ini bukanlah baru.
Pendidikan Fizikal kepada Sains Senaman

Persediaan akademik sebelum graduasi dalam pendidikan fizikal telah berubahsepanjang

dekad ini untuk menerangkan tentang asas pengetahuan mengenai fisiologisenaman,
biomekanikal dan preskripsi kesihatan.

Hal ini berlaku ketika berkurangnyakeperluan guru yang mengajar pendidikan fizikal
berasaskan sekolah dan keperluanuntuk para professional dalam bidang senaman untuk
menghalang dan juga untuk settingklinikal. Disebabkan hal ini, sama seperti yang lain, telah
membuatkan beberapa kolejdan jabatan universiti untuk menukar nama mereka dari
Pedidikan Fizikal kepada SainsSenaman. Trend ini mungkin sekali akan terus berkembang,
jauh dari asas pendidikantradisional dan menjadi pendidikan bersepadu di dalam kolej-kolej
kesenian dan sainsatau Allied Health Professions. Terdapat pertambahan di dalam bilangan
program-program yang diperlukan sebelum graduasi untuk mengambil bidang kalkulus,
kimia danfizik, serta kursus dalam bidang kimia organik, biokimia, anatomi dan nutrisi.

Dalambanyak kolej dan universiti, terdapat sedikit perbezaan di antara dua tahun
pertama dalampenyediaan bagi terapi pra-fizikal atau bidang pra-perubatan dan bidang yang
berkait rapat dengan profesion kecergasan. Perbezaan di antara bidang-bidang ini terdapat
didalam

kursus

aplikasi

yang

berikutnya.

Biomekanik,

fisiologi

senaman,

kepimpinan,kepimpinan dalam senaman dan banyak lagi termasuk dalam pendidikan fizikal/
bidangsains senaman. Namun, ia harus ditekankan bahawa trend ini merupakan satu lagi
contohkepada penemuan semula berbanding sebuah perubahan revolusi. Kroll menerangkan
duaprogram pendidikan fizikal professional yang dijalankan selama selama 4 tahun,
padatahun 1890, Physiology of Bodily Exercise, menjadi sebuah sumber rujukan yang
pentingkepada para pelajar. Jangkaan dan matlamat program-program ini hampir sama
denganbidang fisiologi senaman sebelum graduasi. Satu dari matlamat program Harvard
adalahuntuk

membenarkan

pelajar

untuk

melanjutkan

setelahmenamatkan pembelajaran selama dua tahun.

Kajian dalam Fisiologi Senaman

pelajaran

dalam

perubatan

Apabila

Harvard

Fatigue

Laboratory

ditutup

pada

1947,

US

telah

mengalamiperkembangan yang hebat dalam bilangan universiti yang menawarkan kursus

danpeluang kajian dalam fisiologi senaman. Sebuah tinjauan pada 1950 menunjukkanbahawa
hanya 16 kolej atau universiti yang mempunyai makmal kajian dalam bidangpendidikan
fizikal. Perkembangan ini adalah disebabkan terdapat ramai saintis yangdilatih dalam
methodologi kajian dalam fizikal senaman, pertambahan bilangan pelajaryang memasuki
kolej disebabkan oleh GI Bill dan pinjaman pelajar, dan pertambahanwang persekutuan untuk
menambah kebolehan pengajian di universiti.
Hasil-hasil kerja para sarjana bakal berganda melalui pencapaian pelajarpelajarnya. Kata-kata ini diambil dari Montoye dan Washburn, meluahkan pandanganyang
telah menarik minat ramai para pengkaji dan sarjana ke universiti. Sokonganterhadap katakata ini terbukti di dalam bentuk carta genealogikal para penyumbang ideakepada Research
Quarterly. Carta-carta ini menunjukkan pengaruh yang besar kepadabeberapa beberapa orang
melalui pelajar-pelajar merekadalam perkembangan kajiandalam pendidikan fizikal. Contoh
yang baik ialah Thomas K. Cureton, Jr., dari Universityof Illinois, seorang yang penting di
dalam melatih ramai para pengkaji di dalam fisiologisenaman dan kecergasan. Illinois
Research Laboratory ditubuhkan pada 1944, dan iamenumpukan terhadap fisiologi
kecergasan. Sebuah simposium telah mengiktirafCureton pada 1969 dengan menyenarai
seramai 64 orang pelajar Ph.D yang menamatkankajian mereka di bawah arahan beliau.
Ketika Cureton telah mencatatkan beratus-ratusartikel hasil kerja beliau dan menulis
berdozen-dozen buku yang berkait dengankecergasan fizikal, hasil-hasil kerja pelajar-pelajar
beliau di dalam bidang epidemiologi,kecergasan, pemulihan kardiac, dan fisiologi senaman
telah menyebabkan bilanganpelajar dan produktiviti para sarjana semakin bertambah.

Satu contoh dari sebuah program universiti yang boleh dikesan mempunyai ciri-ciri
yang sama seperti Harvard Fatigue Laboratory boleh ditemui di Pennsylvania
StateUniversity. Dr. Ancel Keys, seorang dari ahli staf Harvard Fatigue Laboratory,
telahmembawa Henry Longstreet Taylor ke Laboratory for Physiology Hygiene di
Universityof Minnesota, di mana beliau mendapat Ph.D pada 1941. Taylor kemudian
menjadipenasihat kepada kerja kajian oleh Elsworth R. Buskirk, yang telah menubuhkan dan
mengurus Laboratory for Human Performance Research (Noll Laboratory) diPennsylvania

State University. Noll Laboratory terus beroperasi seperti Harvard FatigueUniversity, dengan
program kajian yang lebih komprehensif di dalam dan luar makmal didalam senaman asas,
alam sekitar dan kajian dalam industri. Walaupun begitu, adalahjelas bahawa kajian yang
bagus di dalam senaman dan fisiologi alam sekitar diuruskanoleh makmal-makmal yang tidak
mempunyai hubungan dengan Harvard FatigueLaboratory. Makmal dibuat di dalam bidang
pendidikan fizikal, bidang fisiologi disekolah perubatan, program perubatan klinikal di
hospital, dan fasiliti bebas sepertiCooper Institute untuk kajian aerobiks. Perkembangan dan
kepakaran di dalam kajianyang melibatkan senaman akan dibincangkan di dalam topik yang
seterusnya.

Golongan Professional dan Jurnal Kajian

Perkembangan minat di dalam fisiologi senaman dan kaitanny dengan kecergasandan
pemulihan di dalam penambahan bilangan golongan professional yang menyebabkanramai
saintis dan pakar mempersembahkan hasil kajian mereka. Pada tahun 1950, duagolongan
utama yang berminat dengan fisiologi senaman dan apa sahaja yang berkaitandengannya
ialah American Physiological Society (APS) dan American Association ofHealth, Physical
Education and Recreation (AAHPER). Keperluan untukmenghimpunkan para ahli fizik,
pengajar bidang fizik, dan fisiologist, berminat di dalamaktiviti fizikal dan kesihatan ke
dalam satu golongan professional, yang akhirnyamenubuhkan American College of Sport
Medicine (ACSM) pada 1954. Kini, ACSMmempunyai lebih dari 17,000 orang ahli dengan
12 bidang di seluruh negara, setiap satumenaja perjumpaan untuk mempersembahkan hasil
kajian, menaja simposium danmenggalakkan perubatan sukan.
Bab 2
Pengawalan di dalam Tubuh Manusia
Sifat Sistem Pengawalan
Untuk memahami dengan lebih mendalam lagi tentang bagaimana tubuh badan dapat
mengekalkan keadaan dalamannya, ia boleh difahami melalui analogi yang ringkas dari
sistem non-biologikal seperti alat pengawal suhu-termostat dan sistem penyejukan dirumah.

Diandaikan juka termostat itu disetkan pada suhu 20C. Sebarang perubahan suhu bilik dari
suhu yang ditetapkan ini menyebabkan perubahan serta-merta melalui pemanas atau penyejuk
hawa untuk mengembalikan suhu kepada 20C. Apabila suhu meningkat melebihi suhu yang
ditetapkan, termostat akan mengaktifkan penyejuk hawa, dan mengembalikan suhu kepada
20C. Begitulah sebaliknya sekiranya suhu berkurang dari suhu yang ditetapkan,
mengaktifkan sistem pemanas untuk mengembalikan suhu kepada 20C. Di dalam kedua-dua
kes ini, respon yang dihasilkan dari sistem pemanasan dan penyejukan adalah untuk
membetulkan keadaan, suhu tinggi atau rendah apabila keadaan mengizinkan.
Sistem pengawalan biologikal boleh ditafsirkan sebagai satu siri komponenkomponen yang saling berhubung antara satu sama lain untuk mengekalkan keadaan
parameter fizikal dan kimia tubuh badan dalam kadar yang tetap. Komponen-komponen asas
bagi sistem pengawalan biologikal adalah seperti berikut:
(1) penerima,
(2) pusat dan
(3) efektor.
Rangsangan yang diterima oleh penerima (komponen yang mengesan perubahan
dalam persekitaran) seperti suhu, tekanan darah dan banyak lagi menghantar mesej kepada
pusat, yang boleh dikira sebagai kotak kawalan. Pusat menghantar mesej lagi kepada efektor,
yang akan bertindak balas dengan mengubah keadaan persekitaran kembali ke normal.
Pemulihan keadaan persekitaran dalaman kepada asal menyebabkan berkurangnya
rangsangan asal yang menggerakkan sistem pengawalan. tindak balas ini dikenali sebagai
tindak balas negatif.
Tindak balas negative
Hampir semua sistem pengawalan di dalam tubuh berfungsi secara tindak balas negatif. Satu
contoh tindak balas negatif boleh dilihat dari susunan sistem pernafasan pada kepekatan CO2
di dalam bendalir di luar sel. Di dalam hal ini, pertambahan CO2 di atas tahap normal
merangsangkan penerima, yang menghantar informasi ke pusat pengawalan pernafasan
(pusat) untuk menambahkan kadar pernafasan. Efektor di dalam contoh ini ialah otot
pernafasan. Pertambahan dalam kadar pernafasan akan mengurangkan kadar kepekatan CO2
kembali kepada normal, sekaligus membina semula homeostasis. Sebab berlakunya tindak

balas itu digelar negatid ialah disebabkan respon sistem pengawalan ini ialah negatif
(bertentangan) terhadap rangsangan
Dapatan dari Sistem Pengawalan
Sistem pengawalan mengekalkan homeostasis dengan dapatan sistem. Dapatan boleh
dikira sebagai kebolehan sistem pengawalan. Hal ini bermakna sistem kawalan yang
mempunyai dapatan yang besar ialah lebih berkebolehan untuk membetulkan gangguan di
dalam homeostasis dari sistem pengawalan dengan dapatan yang rendah.Seperti yang anda
telah sedia maklum, sistem pengawalan yang paling penting di dalam tubuh badan manusia
mempunyai dapatan yang besar. Sebagai contoh, sistem kawalan yang mengawal suhu tubuh,
pernafasan (arteri pulmonari), dan aliran darah (sistem kardiovaskular) yang semuanya
mempunyai dapatan yang besar. Hal ini tidaklah mengejutkan kerana semua sistem
pengawalan ini berkaitan dengan hal hidup dan mati seseorang.
Contoh-contoh Kawalan Homeostatik
Untuk lebih memahami dengan lebih lanjut mengenai sistem pengawalan biologikal,
beberapa contoh pengawalan homeostatik hendaklah diambil kira.
Pengawalan Tekanan Darah Arterial
Sebuah contoh yang baik bagi pengawalan homeostatik yang menggunakan tindak
balas negatif ialah sistem baroreceptor, yang bertanggungjawab dalam mengawal tekanan
darah. Baroreceptor adalah penerima yang sensitif terhadap tekanan yang terletak di arteri
karotid dan juga di dalam lengkungan pada aorta. Apabila tekanan darah arterial bertambah di
atas paras normal, baroreceptor ini akan terangsang, dan impuls saraf akan dihantar ke pusat
kawalan kardiovaskular di medulla pada otak. Kemudian, pusat kawalan kardiovaskular
mengurangkan bilangan impuls yang dihantar ke jantung, yang menyebabkan pengurangan
darah yang dipam oleh jantung, sekaligus mengembalikan tekanan arterial kepada normal.
Begitu juga sebaliknya apabila tekanan arterial mengurangkan bilangan impuls dari
baroreceptor ke otak, yang menyebabkan sistem kawalan kardiovaskular untuk menambah
bilangan impuls ke jantung sekaligus menambah tekanan darah.
Pengawalan Tahap Glukosa pada Darah

Homeostasis juga berfungsi di dalam sistem endokrin. Tubuh badan manusia mempunyai
lapan kelenjar endokrin yang utama, yang mensintesis dan merembeskan bahan kimia yang
berasal dari darah iaitu hormon. Hormon diangkut melalui sistem peredaran di seluruh tubuh
sebagai satu cara untuk mengawal peredaran dan fungsimetabolisme. Sebagai contoh kepada
peranan sistem endokrin di dalam memeliharahomeostasis ialah pengawalan tahap glukosa
pada darah. Dalam kesihatan, kadar glukosadi dalam darah dikawal dengan teliti oleh sistem
endokrin. Sebagai contoh, hormoninsulin mengawal pengambilan selular dan metabolisme
glukosa, menjadikannya pentingdi dalam pengawalan kadar glukosa di dalam darah. Selepas
pengambilan makanan yangmempunyai kadar karbohidrad yang tinggi, tahap glukosa
meningkat di atas parasnormal. Pertambahan kadar glukosa pada darah menyebabkan
pankreas untuk merembeskan insulin, yang akan merendahkan kadar glukosa pada darah
denganmenambah pengambilan selular. Kegagalan di dalam sistem pengawalan glukosa
bolehmengakibatkan penyakit (diabetes).

Protein Tekanan Membantu di dalam Pengawalan Homeostasis Selular

Gangguan di dalam homeostasis selular berlaku apabila sebuah sel itu
berdepandengan tekanan yang menjangkaui kebolehannya untuk mempertahankan diri
darisebarang

bentuk

gangguan.

Sebuah

contoh

bagaimana

sel

menggunakan

sistempengawalan untuk menangani tekanan (seperti gangguan dalam homeostasis)

ialahdikenali

sebagai

respon

tekanan

selular.

Tekanan

selular

ialah

sistem

pengawalanbiologikal di dalam sel yang melawan gangguan ke atas homeostasis

denganmenghasilkan protein yang direka khas untuk melawan tekanan.
Dalam

peringkat

selular,

protein

amatlah

penting

dalam

mengekalkan

keadaanhomeostasis. Sebagai contoh, protein memainkan peranan yang kritikal di dalam

fungsisel normal dengan menjadi perantara intraselular atau sebagai enzim yang

menjadipemangkin dalam reaksi kimia. Kerosakan yang terhasil dari tekanan (seperti suhu
yangtinggi)

boleh

menyebabkan

gangguan

pada

homeostasis.

Untuk

melawan

gangguansedemikian pada homeostasis, sel bertindak balas dengan menghasilkan

proteinpelindung yang dikenali sebagai protein tekanan. Setelah proses sintesis, protein
tekananini berfungsi untuk melindungi sel dengan memperbaiki protein yang rosak
danmengembalikan homeostasis.
Senaman: Ujian Terhadap Pengawalan Homeostasis
Senaman otot boleh dikira sebagai sebuah ujian untuk mengkaji sistempengawalan
homeostasis di dalam tubuh, kerana senaman mempunyai potensi untukmempengaruhi
homeostasis. Sebagai contoh, semasa senaman, otot akan menghasilkanjumlah asid laktik
yang besar, yang menyebabkan pertambahan keasidan intraselular danekstraselular.
Pertambahan keasidan ini melambangkan cabaran yang mencabar ke atassistem pengawalan
asid-base tubuh badan. Sebagai tambahan, senaman beratmenyebabkan keperluan otot ke atas
O2 bertambah, dan bilangan CO2 yang besarterhasil. Perubahan ini hendaklah diatasi dengan
menambah kadar pernafasan (ventilasipulmonari) dan pengaliran darah untuk menambah
kadar penghantaran O2 untuk otot danmenyingkirkan bahan kumuh CO2. Kemudian, semasa
senaman berat, otot akanmenghasilkan kadar haba yang tinggi yang mesti disingkirkan
untukmenghindarioverheating.

Sistem

pengawalan

tubuh

haruslah

bertindak

balas

denganserta-merta untuk menghindari perubahan drastik di dalam persekitaran dalam tubuh.

Walau bagaimanapun, tubuh badan jarang untuk mengekalkan keadaanhomeostasis
keseluruhannya ketika sedang menjalankan senaman dalam jangka masayang lama ketika
keadaan panas atau sejuk. Senaman berat atau kerja dalam jangka masayang lama boleh
menyebabkan gangguan di dalam persekitaran dalam tubuh yang manaterlalu besar untuk
dikawal, sekalipun oleh dapatan sistem kawalan yang paling tinggi,oleh itu keadaan yang
malar adalah mustahil. Gangguan yang teruk terhadap homeostasis boleh menyebabkan
keletihan, dan akhirnya memberhentikan senaman. Memahamibagaimana pelbagai sistem
pengawalan tubuh mengurangkan gangguan dari senaman keatas homeostasis adalah penting
untuk pelajar fisiologi senaman dan juga salah satu daritema yang penting di dalam buku teks
ini.

Bab 3
Bioenergetik
Beribu-ribu tindak balas kimia berlaku di dalam tubuh badan pada setiap minitdalam
sehari. Secara keseluruhannya, tindak balas ini dikenali sebagai metabolisme.Metabolisme
melibatkan laluan kimia yang menebabkan sintesis molekul (tindak balasanabolik) dan juga
berpecahnya molekul (tindak balas katabolik).
Oleh kerana tenaga amatlah diperlukan bagi setiap sek, ia tidaklah mengejutkanjika
sel memiliki laluan kimia yang boleh mengubah bahan makanan (seperti lemak,protein dan
karbohidrad) kepada sebuah bentuk tenaga biologikal yang boleh digunakan.Proses metabolik
ini dikenali sebagai bioenergetik. Untuk berlari, melompat atauberenang, sel otot haruslah
mampu mengeluarkan tenaga secara berterusan dari nutrienmakanan. Sebenarnya,
ketidakbolehan untuk menukar tenaga dari bahan makanan kepadatenaga biologikal yang
boleh digunakan akan mengehadkan penglibatan seseorang itudalam aktiviti ketahanan.
Penerangan untuk hal ini amatlah mudah. Untuk mengecut, selotot haruslah mempunyai
sumber tenaga yang berterusan. Apabila sumber tenaga itutiada, pengecutan otot adalah
mustahil, dan sebarang aktiviti haruslah dihentikan. Olehsebab itu, mengenai kepentingan
tentang penghasilan tenaga selular ketika senaman,adalah sesuatu yang penting bagi
seseorang pelajar fisiologi senaman itu membuat satukefahaman mengenai bioenergetik.
Struktur Sel
Sel telah ditemui pada kurun ke-17 oleh seorang saintis Inggeris Robert
Hooke.Kemajuan dalam pembinaan mikroskop dalam masa 300 tahun telah membawa
kepadakefahaman yang lebih baik dalam struktur dan fungsi sel.Untuk memahami dengan
lebihlanjut mengenai bioenergetik, adalah penting bagi kita untuk menghargai struktur
danfungsi sel. Empat elemen (satu darinya adalah bahan kimia asas) mewakili 95% daritubuh
badan. Ia juga termasuklah oksigen (65%), karbon (18%), hidrogen (10%) dannitrogen (3%).
Elemen tambahan boleh ditemui dalam kuantiti yang sedikit, termasuklahsodium, besi, zink,
kalium, magnesium, klorida dan kalsium. Elemen yang pelbagai initerikat antara satu sama
lain oleh ikatan kimia untuk membentuk molekul atau sebatian.Sebatian yang mengandungi
karbon dikenali sebagai sebatian organik, dan sebatian yangtidak mengandungi karbon

dikenali sebagai inorganik. Sebagai contoh, air (H2O) tidakmempunyai karbon dan
merupakan bahan inorganik. Begitulah sebaliknya bagi protein,lemak dan karbohidrat yang
mengandungi karbon dan merupakan sebatian organik.
Sebagai unit berfungsi yang paling asas di dalam tubuh, sel ialah diibaratkan
sepertikilang-kilang yang disusun rapi yang mampu mensintesiskan banyak sebatian
untukfungsi selular normal. Adalah dimaklumkan bahawa tidak semua sel adalah
serupa,ataupun mampu melakukan fungsi yang sama. Gambaran sel yang biasanya
dibuathanyalah memperlihatkan bahagian-bahagian sel yang terdapat dalam hampir semua
jenissel pada tubuh badan. Secara amnya, struktur sel boleh dibahagikan kepada tiga
bahagianutama:
1.Membran sel
Membran sel (juga dikenali sebagai membran plasma) ialah lapisan separa-telap
yangmemisahkan sel dari persekitaran luar sel. Dua fungsi membran sel yang paling
utamaialah untuk memagari komponen-komponen di dalam sel dan juga untuk
mengawalhaluan pelbagai bahan yang memasuki dan keluar dari sel.
2.Nukleus
Nukleus ialah sejenis komponen yang besar dan seakan bulat di dalam sel
yangmengandungikomponen genetik selular (gen). Gen adalah terdiri dari dua benag
asiddeoksiribonukleik (DNA), yang berfungsi sebagai asas bagi kod genetik. Secara
ringkas,gen mengawal sintesis protein, yang mengawal komposisi sel dan mengawal
aktiviti selular.
3. Sitoplasma (digelar sebagai sarkoplasma dalam sel otot).
Ini ialah bahagian bendalir bagi sel di antara nukleus dan membran sel. Terdapat
banyakorganel (struktur yang kecil) di dalam sitoplasma yang mempunyai fungsi selular
yangspesifik. Salah satu dari organel, mitokondria, dikenali sebagai sumber tenaga bagi
seldan terlibat dalam penukaran oksidatif bahan makanan kepada tenaga selular yang
bolehdigunakan. Selain itu, sitoplasma juga mengandungi enzim untuk mengawal
penguraianglukosa (glykolisis).

Transformasi Tenaga Biologikal

Semua jenis tenaga didapati dari matahari. Tumbuhan menggunakan tenagacahaya
dari matahari untuk mencipta tindak balas yang membentuk karbohidrat, lemakdan protein.
Haiwan (termasuk manusia) memakan tumbuhan dan juga haiwan lain untukmendapatkan
tenaga yang diperlukan bagi mengekalkan aktiviti selular.
Tenaga wujud dalam pelbagai bentuk (elektrik, mekanikal, kimia dan lain-lain)dan
semua bentuk tenaga ini boleh diubah antara satu sama lain. Sebagai contoh, seratotot
menukar tenaga kimia kepada tenaga mekanikal untuk melakukan pergerakan.Proses
bioenergetik bagi mengubah tenaga kimia kepada tenaga mekanikal memerlukansatu siri
tindak balas kimia yang terkawal. Sebelum kira membincangkan tentang tindakbalas tersebut
secara spesifik, keterangan mengenai tindak balas kimia selular disediakan.
Tindak balas Kimia Selular

Tenaga dipindahkan di dalam tubuh badan dengan melepaskan tenaga yangterdapat di dalam
ikatan kimia pelbagai molekul. Ikatan kimia yang mengandungi jumlahtenaga potensi yang
besar sering dirujuk sebagai ikatan bertenaga tinggi. Seperti yangtelah diterangkan,
bioenergetik berkait rapat dengan pemindahan tenaga dari bahanmakanan kepada bentuk
biologikal yang boleh digunakan. Pemindahan tenaga ini berlakukerana disebabkan satu siri
tindak balas kimia. Banyak dari tindak balas ini memerlukan tenaga ke atas reaktan (tindak
balas endergonik) sebelum tindak balas berlaku. Namun,disebabkan tenaga itu ditambah ke
dalam reaktan, produk akan memiliki lebih banyaktenaga bebas dari reaktan asal. Begitu juga
sebaliknya sekiranya tindak balas yangmengeluarkan tenaga disebabkan oleh proses kimia
yang dikenali sebagai tindak balaseksergonik.

Tindak Balas Berpasangan

Kebanyakan tindak balas yang berlaku di dalam sel dikenali sebagai tindak
balasberpasangan. Tindak balas berpasangan adalah tindak balas yang berkaitan,
yangmembebaskan tenaga bebas di dalam satu tindak balas untuk menggalakkan tindak

balaskedua. Sebagai contoh, tenaga yang dibebaskan oleh tindak balas eksergonik
digunakanuntuk menggalakkan tindak balas yang memerlukan tenaga (tindak balas
endergonik) didalam sel. Hal ini sama seperti dua gear yang bersentuhan yang mana pusingan
sebuahgear (gear eksergonik yang membebaskan tenaga) menyebabkan pergerakan gear
yangkedua (gear endergonik). Dalam kata lain, tindak balas yang membebaskan tenaga
adalahberpasangan dengan tindak balas yang memerlukan tenaga. Tindak balas
pengoksidaan-pengurangan adalah sejenis tindak balas berpasangan yang penting dan
akandibincangkan di dalam topik yang seterusnya.
Tindak Balas Pengoksidaan-Pengurangan
Proses

menyingkirkan

elektron

dari

sebuah

atom

atau

molekul

digelar

sebagaipengoksidaan. Penambahan bilangan elektron ke atas atom atau molekul dirujuk

sebagaipengurangan. Pengoksidaan dan pengurangan selalunya ialah tindak balas
berpasangankerana molekul tidak boleh dioksidakan, melainkan sekiranya elektron
didermakankepada atom yang lain (atau molekul). Atom atau molekul yang menderma
elektrondikenali sebagai agen pengurangan dan molekul yang menerima elektron dikenali
sebagaiagen pengoksidaan. Adalah diketahui bahawa sebuah atom (atau molekul) boleh
menjadisebagai kedua-duanya, iaitu agen pengoksidaan dan agen pengurangan. Sebagai
contoh,apabila molekul memainkan kedua-dua peranan, mereka boleh menerima elektron
padasatu tindak balas dan kemudian mendermakan elektron-elektron ini kepada molekul
yanglain untuk menghasilkan tindak balas pengoksidaan-pengurangan.
Adalah dimaklumkan bahawa terma pengoksidaan bukan bermaksud yangoksigen
memainkan peranan dalam tindak balas ini. Terma ini diambil dari fakta bahawaoksigen
cenderung untuk menerima oksigen dan bertindak sebagai agen pengoksidaan.Sifat oksigen
ini digunakan oleh sel untuk menghasilkan sebuah bentuk tenaga yangboleh digunakan.
Amatlah penting untuk diingati bahawa tindak balas pengoksidaan-pengurangandi
dalam sel sering melibatkan pemindahan atom hidrogen berbanding dengan elektronbebas.
Hal ini amat tepat kerana sebuah atom hidrogen mempunyai sebuah elektron (dansebuah
proton pada nukleus). Oleh sebab itu, satu atom atau molekul yang kehilanganatom hidrogen
juga kehilangan sebuah elektron dan dioksidakan; molekul itu yangmendapat hidrogen (dan
elektron) juga dikurangkan. Di dalam banyak tindak balas biologikal pengoksidaan-

pengurangan, pasangan elektron dilepaskan bersama-sama di antara molekul sebagai elektron

bebas atau pasangan atom hidrogen.
Dua molekul memainkan peranan penting di dalam pemindahan hidrogen
(danelektron):

nikotinamide

adenine

dinukleotide

dan

flavin

adenine

dinukleotide.Nikotinamide adenine dinukleotide adakah diambil dari vitaman niacin (vitamin

B2),manakala

flavin

adenine

dinukleotide

datang

dari

vitamin

riboflavin

(B2).

Bentuknikotinamide adenine dinukleotide yang dioksidakan ditulis sebagai NAD

manakalabentuk yang dikurangkan ditulis sebagai NADH. Serupa juga halnya bagi bentuk
yangdioksidakan bagi flavin adenide dinukleotide ditulis sebagai FAD dan bentuk
yangdikurangkan ditulis sebagai FADH.
Enzim
Kadar kelajuan bagi tindak balas kimia selular adalah dipengaruhi olehpemangkin
yang dipanggil sebagai enzim. Enzim adalah sejenis protein yang memainkanperanan yang
utama dalam pengawalan metabolisme di dalam sel. Enzim tidakmembuatkan tindak balas
berlaku, tetapi sekadar mengawal kadar kelajuan di manatindak balas berlaku. Tambahan
pula, enzim tidak mengubah sifat tindak balas atau hasildari tindak balas.
Tindak balas berlaku apabila reaktan mempunyai tenaga yang mencukupi
untukbekerja. Tenaga yang diperlukan bagi memulakan tindak balas kimia digelar
tenagapengaktifan.

Enzim

berfungsi

sebagai

pemangkin

bagi

mengurangkan

tenagapengaktifan. Keputusan akhir adalah untuk menambahkan kadar di mana tindak balas
inberlaku.Kebolehan enzim untuk mengurangkan tenaga pengaktifan terhasil dari stuktur
enzim itu sendiri. Secara amnya, enzim adalah molekul protein yang besar yang
memilikibentuk tiga-dimensi. Setiap jenis enzim memiliki rabung atau lurah. Poket yang
terhasildari rabung dan lurah terletak di atas enzim dikenali sebagai tapak aktif. Tapak aktif
iniamatlah penting, kerana bentuk unik bagi tapak aktif ini menyebabkan enzim yangtertentu
sahaja yang boleh melekat pada molekul yang tertentu (dipanggil sebagaisubstrat). Konsep
bagaimana enzim sesuai dengan substrat yang tertentu bolehdianalogikan seperti idea kunci
dan pengunci. Bentuk bagi tapak aktif sesebuah enzimialah spesifik untuk bentuk bagi
substrat tertentu sahaja, yang mana membolehkan duamolekul (enzim + substrat) untuk
membentuk sebuah kompleks yang dikenali sebagaikompleks enzim-substrate. Setelah
terbentuknya kompleks enzim-substrate, tenagapengaktifan yang diperlukan untuk tindak

balas akan dikurangkan, dan tindak balas akanlebih mudah untuk disiapkan. Kemudian hal ini
diikuti dengan pengasingan di antaraenzim dan produk. Kebolehan sesebuah enzim untuk
bertindak sebagai pemangkin tidaktetap dan boleh dipengaruhi oleh beberapa faktor.

Walaupun terdapat sistem penamaan enzim yang standard, kebanyakan buku

teksmenggunakan nama yang biasa untuk menerangkan secara am mengenai fungsi enzimdan
tindak balas yang dimangkinkannya. Hampir semua enzim dinamakan denganimbuhan ase
pada hujungnya. Sebagai contoh, kinase ialah sejenis kumpulan enzim yang menambah
kumpulan fosfat kepada substrat yang akan bertindak balas. Tambahanpula, dehidrogenase
adalah enzim yang menyingkirkan hidrogen dari substrate. Satucontoh enzim yang namanya
mempunyai kedua-dua substrate dan fungsi ialah laktatedehydrogenase (boleh dijumpai
dalam tisu tubuh, terutamanya otot, jantung dan hati).Enzim ini memangkinkan pertukaran
asid laktik kepada asid pyruvik dan sebaliknya,dengan arah tujunya bergantung kepada
kepekatan reaktan atau enzim.

Bahan Bakar Senaman

Tubuh badan mengandungi karbohidrat, lemak dan protein yang diambil setiaphari
untuk memberi tenaga yang secukupnya untuk mengekalkan aktiviti selular ketikarehat
mahupun bersenam. Semasa bersenam, nutrien asas yang digunakan untuk tenagaialah lemak
dan karbohidrat, dengan protein menyumbang dalam kuantiti yang kecil didalam jumlah
tenaga yang digunakan.
Karbohidrat
Karbohidrat terdiri daripada atom karbon, hidrogen dan oksigen. Karbohidratyang
tersimpan menyediakan tubuh badan sejenis bentuk tenaga yang serta merta bolehdidapati,
dengan 1g karbohidram mampu menyediakan lebih kurang 4kcal tenaga. Sepertiyang telah
diutarakan, tumbuhan mensintesiskan karbohidrat melalui interaksi denganCO2, air dan
tenaga solar di dalam proses yang dikenali sebagai fotosintesis. Karbohidratwujud dalam tiga
bentuk: (1) monosakarida, (2) disakarida, dan (3) polisakarida.Monosakarida ialah gula asas
seperti glukosa dan fruktosa. Glukosa amatlah biasa bagikita dan boleh dikenali sebagai gula

darah. Ia boleh dijumpai di dalam makanan atauboleh dibentuk dari pencernaan hasil dari
penguraian karbohidrat yang lebih kompleks.Fruktosa terdapat di dalam tumbuhan atau madu
dan dikira sebagai karbohidrat asas yangpaling manis.
Disakarida terbentuk dengan menggabungkan dua monosakarida. Sebagai contohgula
biasa dikenali sebagai sukrosa dan ia terdiri daripada glukosa dan fruktosa. Maltosa,juga
sejenis disakarida, terdiri daripada dua molekul glukosa.Sukrosa dikira sebagaidisakarida
yang sering diambil dalam pemakanan di US dan menyumbang sebanyak 25%pengambilan
kalori bagi kebanyakan orang Amerika. Ia berlaku secara semulajadi didalam banyak
karbohidrat seperti tebu, ubi bit, madu dan sirap maple.
Polisakarida ialah karbohidrat yang kompleks yang terdiri dari tiga atau
lebihmonosakarida.
tigamonosakarida)

Polisakarida
atau

molekul

boleh
yang

terdiri
lebih

dari
besar

molekul
yang

yang

kecil

(seperti

mengandungi

beratus

monosakarida.Secara amnya, polisakarida dikelaskan di antara polisakarida tumbuhan atau

haiwan. Duabentuk polisakarida yang paling biasa bagi tumbuhan ialah selulosa dan kanji.
Manusiatidak mempunyai enzim pencernaan yang diperlukan untuk mencernakan selulosa,
danselulosa menghasilkan serat dalam pemakanan dan menjadi bahan buangan.
Berlainanpula dengan kanji yang boleh didapadi di dalam jagung, bijirin, kekacang, kentang
dankacang pis, yang boleh dicernakan dengan mudah oleh manusia dan sebuah
sumberkarbohidrat yang penting bagi orang Amerika. Setelah pencernaan, kanji akan
diuraikan untuk membentuk monosakarida dan boleh digunakan sebagai tenaga kepada sel
secara seta merta di dalam bentuk yang lain di dalam sel untuk jangka masa yang akan
datang.
Glikogen ialah sejenis terma yang digunakan untuk polisakarida yang tersimpandi
dalam tisu haiwan. Ia disintesiskan di dalam sel dengan menghubungkan molekulglukosa
bersama. Molekul glikogen selalunya besar dan terdiri dari beratus hingga beribumolekul
glikogen. Sel menyimpan glikogen untuk membekalkan karbohidrat sebagaisumber tenaga.
Sebagai contoh, ketika bersenam, sel otot menguraikan glikogen kepadaglukosa (proses ini
dipanggil sebagai glikogenolisis) dan menggunakan glukosa sebagaisumber tenaga. Begitu
juga jika glikogenolisis berlaku di dalam hati, dengan glukosabebas yang dibebaskan ke
dalam salur darah dan disalurkan ke dalam tisu di seluruh tubuh.

Amatlah penting untuk melatih metabolisme kerana glikogen tersimpan di

dalamkedua-dua serat otot dan hati. Walau bagaimanapun, glikogen yang tersimpan di
dalambadan adalah sedikit dan boleh berkurangan dalah beberapa jam hasil dari senaman
yangpanjang. Oleh sebab itu, pensintesisan glikogen ialah sebuah proses yang berterusan
didalam sel. Pemakanan yang kurang karbohidrat akan menyekat pensintesisan
glikogen,sementara diet yang mempunyai karbohidrat yang tinggi menggalakkan
pensintesisanglikogen.
Lemak
Walaupun lemak mengandungi elemen kimia yang sama seperti karbohidrat,nisbah
karbon dan oksigen di dalam lemak adalah lebih banyak berbanding apa yang adadi dalam
karbohidrat. Lemak badan yang tersimpan ialah bahan bakar yang ideal untuksenaman jangka
panjang, kerana molekul lemak mengandungi kuantiti tenaga yang besarpada setiap unit
berat. Satu gram lemak mengandungi kira-kira 9kcal tenaga, dua kaliganda berbanding
kandungan tenaga di dalam karbohidrat atau protein. Lemak adalahtidak larut di dalam air
dan boleh ditemui dalam tumbuhan dan haiwan. Secara amnya,lemak boleh dikelaskan
kepada empat kumpulan utama: (1) asid lemak, (2) trigliserida,(3) fosfolipid dan (4) steroid.
Asid lemak terdiri daripada rangkaian atom karbon yangpanjang yang dihubungkan
dengan satu kumpulan karboksil di satu hujung (satukumpulan karboksil mengandungi
kumpulan karbon, oksigen dan hidrogen). Yang palingpenting, asid lemak adalah bentuk
lemak yang paling asas yang digunakan oleh sel ototsebagai tenaga.
Asid

lemak

yang

tersimpan

di

dalam

tubuh

badan

dikenali

sebagai

trigliserida.Trigliseride adalah terdiri daripada tiga molekul asid lemak dan satu molekul
gliserol(bukan sejenis lemak tetapi sejenis alkohol). Walaupun tapak simpanan terbesar
bagitrigliserida adalah sel lemak, molekul-molekul ini juga tersimpan dalam banyak jenis
sel,termasuklah sel tulang, Apabila diperlukan, ia boleh diuraikan kepada bahagiankomponen
(sebuah proses yang dipanggil sebagai lipolisis), dengan menggunakan asidlemak sebagai
substrat tenaga oleh otot dan tisu yang lain. Gliserol yang dibebaskan olehlipolisis bukanlah
sejenis sumber tenaga bagi otot secara terus, tetapi boleh digunakan oleh hati untuk
mensintesiskan glukosa. Oleh sebab itu, seluruh molekul trigliserida ialah sumber tenaga
yang berguna untuk tubuh badan.

Fosfolipid

tidak

digunakan

oleh

otot

sebagai

sumber

tenaga

semasa

bersenam.Fosfolipid ialah lemak yang digabungkan dengan asid fosforik dan disintesiskan
secaramaya

oleh

setiap

sel

dalam

tubuh.

Peranan

biologikal

bagi

fosfolipid

termasuklahmenyediakan gabungan struktur bagi membran sel kepada menyediakan lapisan

penebatdi sekitar gentian saraf.
Jenis lemak yang terakhir ialah steroid. Sekali lagi, lemak ini tidak digunakansebagai
sumber tenaga ketika bekerja, tetapi akan diutarakan untuk menyediakanpemahaman
terhadap sifat lemak biologikal. Steriod yang paling biasa ialah kolestrol.Kolestrol ialah
komponen bagi semua membran sel. Ia boleh disintesiskan pada setiap seldi dalam tubuh dan
boleh diambil di dalam makanan. Kemudian, kolestrol jugadiperlukan untuk mensintesiskan
hormon seks seperti estrogen, progesterone,dantestosterone. Walaupun kolestrol mempunyai
banyak fungsi biologikal yang berguna,kandungan kolestrol yang tinggi di dalam darah boleh
mengakibatkan penyakit koronariarteri.
Protein
Protein terdiri daripada banyak subunit yang dipanggil asid amino. Sekurang- kurangnya
sebanyak 12 jenis asid amino yang berbeza yang diperlukan oleh badan kitauntuk membentuk
berbagai tisu, enzim, protein darah dan banyak lagi. Sembilan asidamino, dipanggil amino
asid yang penting, tidak boleh disintesiskan oleh tubuh badandan hendaklah diambil melalui
makanan. Protein terbentuk dengan menghubungkan asidamino dengan ikatan kimia yang
dipanggil ikatan peptida. Sebagai bahan bakar yangberpotensi, protein mengandungi
sebanyak 4kcal tenaga per gram. Untuk menjadikan protein sebagai substrat untuk
membentuk sebatian bertenaga tinggi, ia mestilahdiuraikan kepada juzuk asid amino. Protein
boleh menyumbangkan tenaga untuk bekerjadan bersenam dalam dua cara.
Pertama asid amino alanine boleh ditukar di dalam hatikepada glukosa, yang
kemudiaannya boleh digunakan untuk mensintesiskan glikogen.Glikogen pada hati boleh
dinyahgredkan kepada glukosa dan dihantar kepada otot yangbekerja melalui sistem
peredaran. Kedua, banyak asid amino (seperti isoleucine, alanine,leucine, valine) boleh
diubah kepada dua jenis sistem metabolik (seperti sebatian yangterlibat dalam bioenergetik
secara langsung) dalam sel otot dan secara langsungmenyumbang sebagai bahan bakar dalam
haluan bioenergetik.
Fosfat Bertenaga Tinggi

Sumber tenaga yang cepat bagi latihan otot ialah sebatian fosfat bertenaga
tinggi,adenosine triphosphate (ATP). Walaupun ATP bukannya sebuah molekul yang
hanyamembawa tenaga ke dalam sel, ia juga merupakan molekul yang penting, dan
tanpajumlah ATP yang cukup, hampir kesemua sel akan mati dengan cepat.
Struktur ATP terdiri kepada tiga bahagian utama: (1) bahagian adenine, (2)bahagian
ribose, dan (3) fosfat bercabang tiga. Perbentukan ATP berlaku denganmenggabungkan
adenosine diphosphate dengan fosfat tidak organik dan memerlukanjumlah tenaga yang
banyak. Sebahagian dari tenaga tersimpan di dalam ikatan kimiayang mengikat ADP dan
fosfat tidak organik. Ikatan ini dipanggil ikatan bertenaga tinggi.Ketika enzim ATPase
menguraikan ikatan ini, tenaga dilepaskan dan tenaga bolehdigunakan untuk bekerja (seperti
latihan otot).
ATP juga dikenali sebagai penderma tenaga semesta. Ia berpasangan dengantenaga
yang dilepaskan kepada penguraian bahan makanan kepada bentuk tenaga yangboleh
digunakan oleh semua sel. Sebagai contoh, sel menggunakan tindak balaseksergonik
(penguraian bahan makanan) untuk membina ATP melalui tindak balasendergonik.ATP yang
baru terhasil ini boleh digunakan sebagai sumber tenaga kepada sel.
Bioenergetik
Sel otot menyimpan jumlah ATP yang terhad. Oleh sebab itu, kerana senamanotot
memerlukan bekalan ATP yang tetap untuk menyediakan tenaga yang diperlukanuntuk
latihan otot, laluan metabolik mestilah ada di dalam sel dengan mempunyaikebolehan untuk
menghasilkan ATP secara pantas. Sel otot boleh menghasilkan ATPdengan satu atau
menggabungkan

tiga

laluan

metabolik:

(1)

pembentukan

ATP

denganpenguraian

phosphocreatene (PC), (2) pembentukan ATP melalui penyahgredan glukosaatau glikogen

(dipanggil glikolisis) dan (3) pembentukan oksida pada ATP. PembentukanATP melalui laluan
PC dan glikolisis tidak melibatkan penggunaan O2; laluan inidipanggil laluan anaerobik
(tanpa O2). Pembentukan oksida pada ATP denganpenggunaan O2 dikenali sebagai
metabolisme aerobik.
Pembentukan ATP Anaerobik

Cara yang paling ringkas dan juga paling cepat untuk menghasilkan ATPmelibatkan
pendermaan kumpulan fosfat dan tenaga pada ikatannya dari PC kepada ADPuntuk
membentuk ATP.
Tindak balas ini dimangkinkan oleh enzim creatine kinase. Ia berlaku
secaramendadak apabila ATP diuraikan oleh ADP + P ketika senaman. Walau
bagaimanapun,sel otot hanya menyimpan jumlah PC yang kecil, dan hanya menghasilkan
jumlah ATPyang terhad melalui tindak balas ini. Gabungan antara ATP dan PC yang
tersimpandikenali sebagai sispem ATP-PC atau sistem fosfagen. Ia menyediakan tenaga
untuklatihan otot ketika bersenam dan ketika senaman ringkas yang padat (kurang dari 5
saat).Pembentukan semula PC memerlukan ATP dan berlaku hanya ketika pemulihan
darisenaman.

Kepentingan

sistem

ATP-PC

pada

atlet

boleh

difahami

dengan

melihat

kepadasenaman jangka pendek yang ringkas seperti larian pecut 50 meter, lompat
tinggi,melakukan angkat berat secara serta merta, ataupun seorang pemain bola sepak berlari
pecut sepanjang 10 ela di padang. Semua jenis latihan ini memerlukan beberapa saatsahaja
untuk diselesaikan dan memerlukan bantuan ATP dengan serta merta. SistemATP-PC
menyediakan sebuah tindak balas enzim yang ringkas untuk aktiviti-aktivitiseperti ini.
Pengurangan PC adalah disebabkan dari pengehadkan latihan jangka masapendek yang padat
telah membawa kepada cadangan yang mengatakan penghasilancreatine dalam jumlah yang
banyak boleh memperbaiki prestasi latihan.

Laluan metabolisme yang kedua yang boleh menghasilkan ATP serta merta
tanpamenglibatkan O2 ialah glikolisis. Glikolisis melibatkan penguraian glukosa atau
glikogenuntuk menghasilkan dua molekul asid pyruvik atau asid laktik. Glikolisis ialah
sebuahhaluan anaerobik yang digunakan untuk memindahkan tenaga pada ikatan dari
glukosakepada fosfat bukan organik pada ADP. Proses ini melibatkan satu siri
pemangkinanenzim ataupun tindak balas berpasangan. Glikolisis berlaku di dalam
sarkoplasma didalam sel otot dan menghasilkan berat bersih dua molekul ATP dan dua
molekul asidpyruvik atau asid laktik pada setiap molekul glukosa.

Kemudian, mari kita memahami glikolisis secara lebih lanjut. Pertama, tindakbalas di
antara glukosa dan pyruvate boleh dikenali dengan dua fasa yang berbeza: (1)fasa
penghasilan tenaga dan (2) fasa pengeluaran tenaga. Lima tindak balas yang pertamamenjadi
fasa penghasilan tenaga di mana ATP yang disimpan mestilah digunakan untukmenghasilkan
gula fosfat. Walaupun hasil dari glikolisis ialah penghasilan tenaga(eksergonik), glikolisis
hendaklah diutamakan dengan penambahan ATP pada duabahagian ketika permulaan haluan.
Sebab ATP diutamakan adalah untuk menambahkumpulan fosfat (dipanggil phosphorylation)
kepada glukosa dan fruktosa-6-fosfat.Apabila glikolisis dimulakan dengan glikogen sebagai
substrat,

penambahan

satu

ATPadalah

diperlukan

(glikogen

tidak

memerlukan

phosphorylation dari ATP, tetapisebaliknya phosphorylation dari fosfat bukan organik). Lima
tindak balas terakhirglikolisis mewakili fasa pengeluaran tenaga glikolisis. Dua molekul ATP
dihasilkan padadua tindak balas yang berbeza pada hujung haluan glikolitik; dan dapatan
glikolisis ialahdua ATP apabila glukosa sebagai substrat dan tiga ATP apabila glikogen
sebagai substrat.

Hidrogen selalunya disingkirkan dari substrat nutrient di dalam bioenergetik

dandibawa oleh molekul pembawa. Dua molekul pembawa yang secara biologikal
amatpenting adalah nicotinamide adenine dinucleotide (NAD) dan flavin adenine
dinucleotide(FAD). Kedua-dua NAD dan FAD membawa hidrogen dan elektron-elektron
yangterdapat

pada

kedua-duanya

digunakan

untuk

menghasilkan ATP di

dalam

mitokondriamelalui proses aerobik. Untuk mendapat tindak balas kimia di dalam glikolisis
untukmeneruskan proses, dua hidrogen mestilah disingkirkan dari glyceraldehyde-3phosphate,yang

akan

digabungkan

dengan

fosfat

bukan

organik,

untuk

membentukdiphosphoglycerate. Penerima hidrogen di dalam tindak balas ini ialah NAD. Di

sini,NAD menerima satu dari hidrogen, sementara hidrogen yang lain bebas di dalam
larutan.Ketika menerima hidrogen, NAD diubah ke dalam bentuknya yang lebih asas,
NADH.Jumlah NAD yang cukup hendaklah ada untuk menerima atom hidrogen yang
mestidisingkirkan

dari

glyceraldehyde-3-phosphate

apabila

glikolisis

diteruskan.

BagaimanaNAD dibentuk semula dari NADH? Terdapat dua cara untuk sel bagi
mengembalikan NAD dari NADH.

Pertama, apabila terdapat oksigen (O2) yang mencukupi, hidrogen dariNADH boleh
dibawa ke dalam mitokondria sel. Kedua, apabila O2 tidak ada untukmenerima hidrogen ke
dalam mitokondria, asid pyruvik boleh menerima hidrogen untukmembentuk asid laktik.
Enzim yang memangkinkan tindak balas ini ialah laktatedihidrogenase (LHD), dengan hasil
pada akhirnya ialah pembentukan asid laktik danpembentukan semula NAD. Oleh itu, sebab
pembentukan asid laktik adalah untukmengitar semula NAD (NADH diubah kepada NAD)
supaya glikolisis boleh diteruskan.

Sekali lagi, glikolisis ialah penguraian glukosa kepada asid pyruvik atau asidlaktik
dengan menghasilkan dua atau tiga ATP, bergantung kepada haluan yangdilaluinya dengan
glukosa atau glikogen. Glukosa ialah molekul 6-karbon manakala asidpyruvik dan asid laktik
ialah molekul 3-karbon. Hal ini menerangkan penghasilan duamolekul asid pyruvik atau asid
laktik dari satu molekul glukosa. Oleh kerana O2 tidakterlibat secara terus di dalam glikolisis,
haluan ini dikira sebagai anaerobik. Walaubagaimanapun, sekiranya terdapat O2 di dalam
mitokondria, pyruvate boleh di sertakandi dalam penghasilan ATP secara aerobik.
Penghasilan ATP Aerobik
Penghasilan

ATP

secara

aerobik

berlaku

di

dalam

mitokondria

dan

melibatkaninteraksi antara dua haluan metabolik: (1) kitaran Krebs dan (2) rantaian
pengangkutanelektron. Fungsi utama kitaran Krebs (juga dikenali sebagai kitaran asid citric)
ialahmelengkapkan pengoksidaan (penyingkiran hidrogen) pada karbohidrat, lemak
atauprotein

menggunakan

NAD

dan FAD

sebagai

pembawa hidrogen

(tenaga).

Kepentinganpenyingkiran hidrogen (untuk kebaikan elektron mereka) mengandungi tenaga

potensi didalam molekul makanan. Tenaga ini boleh digunakan di dalam rantaian
pengangkutanelektron untuk menggabungkan ADP + fosfat bukan organik untuk
menghasilkan semulaATP. Oksigen tidak terlibat di dalam tindak balas kitaran Krebs tetapi
penerima hidrogenakhir pada akhir rantaian pengangkutan elektron (air dibentuk, H2 + O =
H2O). Prosespenghasilan ATP secara aerobik dikenali sebagai oxidative phosphorylation.
Kitaran Krebs

Kitaran Krebs dinamakan sempena nama ahli biokimia Hans Krebs, di manakajian
perintisnya telah menambahkan pemahaman kita di dalam haluan yang kompleksini. Kitaran
Krebs memerlukan dua molekul karbon, acetyl~CoA. Acetyl~CoA bolehdibentuk dari
penguraian karbohidrat, lemak atau protein. Mula-mula, mari kitatumpukan pada
pembentukan acetyl~CoA dari pyruvate (pyruvate boleh dibentuk darikedua-dua karbohidrat
dan protein). Pyruvate (molekul tiga karbon) diuraikan untukmembentuk acetyl~CoA
(molekul dua karbon) dan karbon yang tinggal didermakansebagai CO2. Kemudian,
acetyl~CoA bergabung dengan oxaloacetate (molekul empatkarbon) untuk membentuk citrate
(enam karbon). Apa yang mengikut ialah satu siritindak balas untuk membentuk oxaloacetate
dan dua molekul CO2, dan haluan bermulaberulang-ulang kali.
Untuk setiap molekul glukosa memasuki glikolisis, dua molekul pyruvatedibentuk,
dan di dalam kehadiran O2, mereka diubah kepada dua molekul acetyl~CoA.Hal ini
bermakna setiap molekul glukosa menghasilkan dua pusingan kitaran Krebs.Fungsi kitaran
Krebs ialah untuk menyingkirkan hidrogen dan tenaga yang berkaitandengan hidrogen dari
pelbagai substrat yang terlibat di dalam kitaran. Untuk setiappasangan elektron yang melalui
rantaian pengangkutan elektron dari NADH kepadaoksigen, terdapat tenaga yang cukup
untuk membentuk 2.5 molekul ATP. Untuk setiapmolekul FADH yang dibentuk, terdapat
tenaga yang cukup untuk menghasilkan 1.5molekul ATP. Oleh sebab itu, di dalam
penghasilan ATP, FADH tidaklah mempunyaitenaga yang banyak seperti NADH.
Tambahan pula di dalam penghasilan NADH dan FADH, kitaran Krebsmenghasilkan
pembentukan terus sebatian penuh tenaga, guanosine triphosphate (GTP).GTP ialah sejenis
sebatian penuh tenaga yang boleh membawa kumlulan fosfatterminalnya kepada ADP untuk
membentuk ATP. Pembentukan terus GTP di dalamkitaran Krebs dikenali sebagai
phosphorylation tahap substrat, dan hanya cukup untukjumlah pertukaran tenaga yang kecil
di dalam kitaran Krebs, kerana hampir kesemuatenaga yang dihasilkan oleh kitaran Krebs
diambil oleh rantaian pengangkutan elektronuntuk membentuk ATP.
Pada satu tahap kita perlu fokus kepada peranan yang dimainkan oleh karbohidratdi
dalam penghasilan acetyl~CoA untuk memasuki kitaran Krebs. Bagaimana lemak danprotein
melalui metabolisme aerobik. Adalah diketahui bahawa lemak (trigliserida)diuraikan untuk
membentuk asid berlemak dan gliserol. Asid berlemak ini boleh melaluisatu siri tindak balas
untuk membentuk acetyl-CoA (dipanggil pengoksidaan beta) dankemudian memasuki kitaran

Krebs. Walaupun gliserol boleh diubah melalui glikolisis didalam hari, hal ini tidak berlaku
secara mendadak di dalam otot manusia. Oleh sebab itu,gliserol bukanlah bahan bakar yang
begitu penting semasa bekerja.
Seperti yang telah dikemukakan, protein bukanlah dikenali sebagai sumber
bahanbakar yang utama ketika bersenam, kerana ia hanya menyumbang sebanyak 2-15%
bahanbakar ketika bekerja. Protein boleh memasuki haluan bioenergetik di dalam
pelbagaitempat. Walau bagaimanapun, langkah yang pertama ialah penguraian protein ke
dalamsubunit asid amino. Apa yang berlaku kemudian bergantung kepada jenis asid
aminoapakah yang terlibat. Contohnya, sesetengah asid amino boleh diubah kepada
glukosaatau asid pyruvik, sesetengah lagi kepada acetyl~CoA, dan yang lain-lain di
dalamkitaran Krebs.
Rantaian Pengangkutan Elektron

Penghasilan ATP secara aerobik (dipanggil oxidative phosphorylation) berlaku didalam

mitokondria. Haluan ini bertanggungjawab di dalam proses yang dipanggil sebagairantaian
pengangkutan elektron (juga dikenali sebagai rantaian respiratori atau rantaiancytochrome).
Penghasilan ATP secara aerobik boleh berlaku kerana mekanisme yangmenggunakan tenaga
potensi terdapat di dalam pembawa hidrogen yang dikurangkanseperti NADH dan FADH
kepada rephosphorylate ADP dan juga ATP. Pembawa hidrogen yang dikurangkan tidak
bertindak balas secara terus dengan oksigen.Sebaliknya, elektron yang disingkirkan dari atom
hidrogen dibawa oleh satu siripembawa elektron yang dikenali sebagai cytochrome. Ketika
elektron

dibawa

ke

rantaiancytochrome,

tenaga

yang

cukup

dilepaskan

untuk

resphosphorylate ADP untukmembentuk ATP pada tiga tapak berbeza. Apabila elektron
melalui rantaianpengangkutan elektron, molekul yang sangat reaktif yang dipanggil radikal
bebas akanterbentuk. Radikal bebas dalam jumlah yang banyak boleh membahayakan otot
danmenyumbang kepada keletihan otot.

Pembawa

hidrogen

yang

membawa

elektron

ke

rantaian

pengangkutan

elektromdatang dari pelbagai sumber. Dua NADH dihasilkan dari setiap molekul glukosa
yangdinyahgredkan melalui glikolisis. NADH ini terletak di luar mitokondria, dan

hidrogenpadanya

hendaklah

diangkut

melalui

membran

mitokondria

dengan

mekanismepengangkutan yang istimewa. Walau bagaimanapun, banak elektron yang

memasukirantaian pengangkutan elektron dari molekul NADH dan FADH dibentuk hasil
daripadapengoksidaan kitaran Krebs.
Dua elektron dari NADH atau FADH dibawa ke satu siri sebatian yang
melaluipengoksidaan dan pengurangan, dengan tenaga yang cukup yang dibebaskan
untukmensintesiskan ATP pada tiga tempat sepanjang laluan. FADH

memasuki

laluancytochrome melalui satu pusat di bawah tahap kemasukan untuk NADH. Ia amat
pentingkerana tahap kemasukan bagi FADH melepasi satu dari tapak-tapak untuk
penghasilanATP, dan setiap molekul FADH yang memasuki rantaian pengangkutan
elektronmempunyai tenaga yang cukup bagi membentuk hanya 1.5 ATP. Sebaliknya,
kemasukanNADH ke dalam rantaian pengangkutan elektron menyebabkan penghasilan 2.5
ATP.Pada akhir rantaian pengangkutan elektron, oksigen menerima elektron yang
dibawamelaluinya dan bergabung dengan hidrogen untuk membentuk air. Sekiranya O2
tidakada untuk menerima elektron-elektron tersebut, oxidative phosphorylation tidak
akanberlaku,

dan

pembentukan

ATP

di

dalam

sel

mesti

dilakukan

melalui

metabolismeanaerobik.
ATP

dibentuk

elektron.Bagaimana

pada

beberapa

pembentukan

ATP

tempat
berlaku?

sepanjang

rantaian

Mekanisme

yang

pengangkutan
menerangkan

pembentukanATP secara aerobik dikenali sebagai chemiosmotic hypothesis. Apabila elektron

dihantarsepanjang rantaian cytochrome, tenaga yang dilepaskan digunakan untuk
mengepamhidrogen yang dilepaskan dari NADH dan FADH dari dalam mitokondria
melaluimembran dalaman mitokondria. Hasilnya ialah penimbunan proton hidrogen di
dalamdan di luar ruangan membran mitokondria. Penimbunan hidrogen ini ialah sumber
tenagapotensi yang boleh dikumpul dan digunakan untuk menggabungkan kembali fosfat
bukanorganik dengan ADP untuk membentuk ATP. Sebagai contoh, satu longgokan
hidrogenialah sama seperti tenaga potensi bagi air pada empanagn; apabila air bertakung dan
turunmelalui bahagian atas empangan, air yang jatuh menjadi tenaga kinetik yang
bolehdigunakan untuk melakukan kerja.
Terdapat tiga pengepam untuk menggerakkan hidrogen dari matriks mitokondria ke
ruangan yang tersedia. Pengepam yang pertama menggerakan empat proton hydrogen

(menggunakan NADH) melalui ruangan membran pertengahan untuk setiap dua elektronyang
bergerak sepanjang rantaian pengangkutan elektron. Pengepam yang kedua jugamembawa
empat proton hidrogen ke dalam ruangan membran pertengahan sementarapengepam ketiga
hanya menggerakkan dua proton hidrogen ke dalam ruang membranpertengahan. Hasilnya,
terdapat kepekatan proton hidrogen yang tinggi di dalam ruanganmembran pertengahan
berbanding yang terdapat di dalam matriks; kecerunan inimenyebabkan proton hidrogen
untuk meresap balik ke dalam matriks. Tetapi, disebabkanmitokondrial dalaman tidak telap
kepada proton hidrogen, mereka hanya boleh melaluimembran melalui laluan proton
hidrogen yang khas (dipanggil sebagai respiratoryassemblies). Apabila proton hidrogen
melalui membran dalaman mitokondrial melaluilaluan ini, ATP dibentuk dari tambahan fosfat
kepada ADP (dipanggil sebagaiphosphorylation). Hal ini berlaku kerana pergerakan proton
hidrogen merentasi membrandalaman mitokondrial mengaktifkan pensintesisan enzim ATP.

Peranan rantaian pengangkutan elektron ialah untuk membawa elektron ke

siricytochrome untuk menyediakan tenaga bagi menggalakkan penghasilan ATP di
dalammitokondria.

Proses

ini

memerlukan

setiap

elemen

di

dalam

rantaian

pengangkutanelektron melalui satu siri tindak balas pengoksidaan-pengurangan. Sekiranya

cytochrometerakhir terus berada dalam bentuk pengurangannya, ia tidak akan mampu
menerimalebih banyak elektrondan rantaian pengangkutan elektron akan terhenti.
Walaubagaimanapun, apabila terdapatnya oksigen, cytochrome terakhir akan dioksidakan
olehoksigen. Oksigen, yang didapati dari gas yang diambil kita, membolehkan
pengangkutanelektron untuk terus berfungsi sebagai penerima elektron terakhir di dalam
rantaianpengangkutan

elektron.

Ia

akan

mengoksidakan

cytochrome

terakhir

dan

membolehkanpengangkutan elektron dan oxidative phosphorylation untuk diteruskan.

Sebagai langkahterakhir di dalam rantaian pengangkutan elektron, oksigen menerima dua
elektron yangmelalui sepanjang rantaian pengangkutan elektron bukan dari NADH atau
FADH.Molekul oksigen yang dikurangkan ini bergabung dengan dua proton hidrogen
untukmembentuk air.

Seperti yang sudah diutarakan, NADH dan FADH berbeza di dalam jumlah ATPyang
boleh

dihasilkan

dari

setiap

molekul.

Setiap

NADH

terhasil

di

dalam

mitokondriamendermakan dua elektron ke sistem pengangkutan elektron pada pengepam

protonpertama. Proton ini kemudian dihantar ke pengepam proton kedua dan ketiga
sehinggaproton-proton ini akhirnya melalui sepanjang oksigen. Pengepam proton pertama
dankedua menghantar empat proton setiap, manakala pengepam elektron ketiga
menghantardua proton, menghasilkan jumlah sebanyak sepuluh. Disebabkan empat
protondiperlukan untuk menghasilkan dan menghantar satu ATP dari mitokondria
kesitoplasma, jumlah penghasilan ATP dari satu molekul NADH ialah 2.5 ATP (10 proton/4
proton setiap ATP = 2.5 ATP). ATP tidak wujud dalam bentuk separuh dan
pecahanperpuluhan pada ATP hanya sekadar menerangkan nombor purata molekul ATP
yangdihasilkan oleh setiap NADH.

Berbanding dengan NADH, setiap molekul FADH menghasilkan ATP yangkurang

kerana elektron dari FADH didermakan kemudian ke dalam rantaianpengangkutan elektron
berbanding NADH. Oleh itu, elektron dari FADH hanya mengaktifkan pengepam proton
pertama dan ketika. Kerana pengepam proton yangpertama telah dilalui, elektron dari FADH
menghasilkan pengepaman enam elektron(empat dari pengepam kedua dan dua dari
pengepam ketiga). Kerana empat protondiperlukan untuk menghasilkan dan membawa satu
ATP dari mitokondria ke sitoplasma,jumlah penghasilan ATP dari satu molekul FAD ialah 1.5
ATP.

P02max,vo2max,cardiovaskular,bruce protokol,muscle
strength...