Anda di halaman 1dari 30

PENDEKATAN DIAGNOSIS IKTERUS

dr. A. Hibban Awriya


PPDS ILMU PENYAKIT DALAM
FK UNSIYAH

Pembimbing:
dr. Desi Maghfirah, SpPD
DEFINISI IKTERUS
• Timbulnya warna kuning pada kulit, sklera
mata, dan membran mukosa lainnya.

• Terjadi akibat penimbunan bilirubin dalam


aliran darah (hiperbilirubinemia).

• Tampak nyata pada serum bilirubin >3


mg/dL.
Etiologi Ikterus
Penegakan Diagnosis pada
Kasus Ikterus
ALGORITMA Pasien ikterus

DIAGNOSIS
Anamnesis terarah
Anamnesis sistem
Pemeriksaan fisis

Dominan Dominan bilirubin


bilirubin indirek Pemeriksaan laboratorium awal direk atau mixed

Pemeriksaan Pemeriksaan penyakit


Pemeriksaan pencitraan
hemolisis hati kronik

Saluran bilier dilatasi atau Saluran bilier


kecurigaan kuat obstruksi normal

ERCP, PTC, EUS Pertimbangkan biopsi hati


ALGORITMA DIAGNOSIS (1)

Pasien ikterus

Anamnesis terarah
Anamnesis sistem
Pemeriksaan fisis
Jawad Ahmad, Scott L. Friedman, Henryk Dancygier.
Mount Sinai Expert Guides: Hepatology (2014)
PENDEKATAN KLINIS -ANAMNESIS TERARAH

 Sejak kapan mulai tampak


kuning ?
 Prosesnya perlahan atau
Keluhannya mendadak?
apa?  Apakah pernah ada episode
ikterus sebelumnya?
 Riwayat keluarga dengan
ikterus?
 Faktor risiko penularan hepatitis,
riwayat alkohol, riwayat obat-
obatan / herbal
 Riwayat bepergian ?
PENDEKATAN KLINIS –ANAMNESIS SISTEM

 Demam ?
Keluhannya  Nyeri abdomen ?
apa?
 Pruritus ?
 BAK seperti teh ?
 BAB pucat seperti
dempul ?
 Penurunan berat
badan ?
Pemeriksaan Fisis
Usia dan jenis kelamin

Pemeriksaan fisik
Anemia, penurunan berat badan, sklera ikterik, warna
kekuningan pada kulit dan mukosa

Perubahan mental

Pemeriksaan abdomen
Dilatasi vena, asites, hepatomegali, Murphy’s sign
Pemeriksaan Fisis
– Stigmata Sirosis
Dugaan Penyebab Berdasarkan Penampilan
Ikterus
Tipe Ikterus Berdasarkan
Gejala Klinis

Karakteristik PREHEPATIK HEPATIK POST HEPATIK

Warna urin Normal Gelap Gelap

Warna tinja Normal Normal Akolik

Pruritus Tidak Tidak Ya


Pemeriksaan Laboratorium Awal

Integritas Fungsi atau


Hepatoselular
Fungsi Sintesis
Integritas Bilier

AST ALP Albumin

ALT GGT Kolinesterase

Bilirubin PTT, faktor


(total & direk) koagulasi
Pemeriksaan
Laboratorium Lanjutan
Pemeriksaanhemolisis.

Pemeriksaan etiologi penyakithati.


serologi
virus hepatitis.
penanda penyakit autoimun.
penanda penyakit metabolik.

Pemeriksaan marker tumor: AFP, Ca 19-


9.
Algoritma Diagnosis (2)

Dominan Dominan bilirubin


Pemeriksaan laboratorium awal
bilirubin indirek direk atau mixed

Pemeriksaan Pemeriksaan penyakit


Pemeriksaan pencitraan hati kronik
hemolisis

Jawad Ahmad, Scott L. Friedman, Henryk Dancygier.


Mount Sinai Expert Guides: Hepatology (2014)
Algoritme Diagnosis
– PRE Hepatik
Ciri:
Pemeriksaan laboratorium awal
Indirek
> Direk.
ALT/AST Normal.

Dominan bilirubin
indirek DD/
Hemolisis
Klinis + Laboratorium
hemolisis.
Pemeriksaan hemolisis Herediter.
Ikterus PRE-Hepatik

Hemolisis Gilbert’s syndrome

• Hitung retikulosit. • Peningkatan


• Haptoglobin. bilirubin indirek
• Tes Coomb’s setelah diet 400
direk dan indirek. kalori selama 2-3
hari.
• Kadar G6PD.
Algoritme Diagnosis
- HEPATIK
Ciri:
Pemeriksaan laboratorium awal  Direk> / = Indirek.
 ALT/AST Naik ( )

DD/
Dominan bilirubin
direk atau mixed
Hepatitis.
Akut  marker virus.
Kronik  marker + USG.
DILI.
Pemeriksaan penyakit Autoimun.
hati kronik
CHF.
Ikterus Hepatik

Hepatitis Akut Sirosis Gagal Jantung

• HBsAg, anti-HBc • Serologi • Rontgen toraks


IgM, HBeAg, Hepatitis B/C • EKG
anti-HBe • USG • Ekhokardiografi
• Anti HAV IgM • Biopsi hati
• Anti HCV • Fibroscan
• Anti HEV • Auto antibodies
• IgM-EBV, IgM- • Dll
CMV, leptospiral
antibody
Algoritme Diagnosis
-POST HEPATIK
Ciri:
Pemeriksaan laboratorium awal  Direk > Indirek.
 ALT/AST naik ( ) .
 Nyeri abdomen +/-
 BAB dempul.
Dominan bilirubin
direk atau mixed

DD/
Batu CBD.
Kolangitis.
Pemeriksaan pencitraan
Keganasan.
Ikterus POST-Hepatik
Penyakit
Keganasan
Pankreatobilier
• USG • USG
• ERCP • CT scan/MRI
• PTC • Biopsi
• CT scan • Tumor marker
• MRCP/MRI
Pendekatan Laboratorium Berdasarkan Tipe Ikterus

Tes fungsihati Pre-hepatik Hepatik Post-hepatik

Bilirubin Total Normal /Naik Naik

Bilirubin Direk Normal Naik

Bilirubin Indirek Naik Normal /Naik Normal

Urobilinogen Normal /Naik Turun/Negatif

Kadar Alkaline Phosphatase Naik

Normal
Kadar Alanine Transferase
dan Aspartate transferase
Naik

Bilirubin Direk di Urin Tidak ada Terdeteksi


Algoritma Diagnosis (3)

Pemeriksaan pencitraan

Saluran bilier dilatasi atau Saluran bilier


kecurigaan kuat obstruksi normal

ERCP, PTC, EUS Pertimbangkan biopsi hati

Jawad Ahmad, Scott L. Friedman, Henryk Dancygier.


Mount Sinai Expert Guides: Hepatology (2014)
Pemeriksaan Pencitraan
• USG Abdomen : menentukan kaliber sistem bilier ekstrahepatik
dan menunjukkan lesi massa intra/ekstrahepatik.
• CT scan abdomen: kontras meningkatkan akurasi.
• Magnetic resonance cholangiopancreatography (MRCP):
delineasi sistem bilier tanpa kontras.
• Endoscopic retrograde cholangiopancreatography (ERCP):
visualisasi sistem bilier secara langsung.
• Percutaneous transhepatic cholangiogram (PTC): untuk
obstruksi bilier proksimal atau perubahan anatomis.
• Endoscopic ultrasonography (EUS): deteksi obstruksi duktus
bilier komunis dan intrahepatika.
Ultrasonografi Abdomen
ERCP & MRCP
Pemeriksaan Pencitraan
Sensitivitas Spesifisitas Morbiditas Mortalitas
Test
% % % %
USG Abdomen 55-91 82-95 0 0

CT Scan Abdomen 61-96 93-100 Kontras 0

MRCP 82-100 94-98 Tahan


napas

ERCP 89-98 89-100 3 0.2

PTC 98-100 89-100 3.5 0.2

EUS 89-97 67-98 Sedasi


Biopsi Hati
Terima kasih....!

Anda mungkin juga menyukai