Ini adalah kaidah-kaidah i'lal dalam shorof (karya) Syeikh Mundzir Nadzir - Sarangan, semoga rohmat
Allah senantiasa terlimpahkan kepadanya serta penghapusan apa yang ada dalam kitab aslinya yang
berbahasa Jawa dan menertibkan sebagian kaidahnya. Aku menulisnya sebagai pengingat bagiku
dan orang-orang semacamku, memudahkanku dan mereka dalam menghafalkannya, dan (semoga)
menjadi simpanan bagiku dan kedua orangtuaku di hari kiamat. Amin.
1. Kaidah Pertama
ِ اﻟْ َﻘ- ١
:ﺎﻋ َﺪةُ اْﻻُ ْو َﱃ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ٍ ِ
.ﺻ َﻮ َن َوﺑَـﻴَ َﻊ
َ َﺻﻠُ ُﻬ َﻤﺎ
ْ عأ
َ َﺻﺎ َن َو َ إِذَا َﲢَﱠﺮَﻛﺖ اﻟ َْﻮ ُاو َواْﻟﻴَﺎءُ ﺑَـ ْﻌ َﺪ ﻓَـ ْﺘ َﺤﺔ ُﻣﺘﱠﺼﻠَﺔ ِﰱ ﻛﻠ
َ : ﻣﺜْ ُﻞ.ْﻤﺘَـ ْﻴ ِﻬ َﻤﺎ اُﺑْﺪﻟَﺘَﺎ أَﻟ ًﻔﺎ
Apabila ada wawu dan ya' berharakat jatuh setelah fathah yang bersambung dalam satu kata, maka
wawu dan ya' itu diganti menjadi alif. Misalnya: َﺻﺎن َ ﺑَﺎasalnya َ ﺻ ََونdan ﺑَﯾَ َﻊ.
َ dan ع
Apabila ada wawu dan ya' berharokat dan huruf sebelumya (berharokat) fathah, maka wawu dan ya'
itu diganti menjadi alif. Misalnya: َﺻﺎن
َ dan ع
َ ﺑَﺎ.
Apabila harokatnya 'aridloh (baru muncul/tidak asli) maka (harokat) itu tidak diperhitungkan
(dianggap). Misalnya: َدَﻋ َُوا اﻟْﻘَ ْوم.
Apabila (wawu atau ya') itu bukan berupa lam fi'il, maka disyaratkan huruf sesudahnya tidak sukun
َ ,ﺎن
(mati) jika tidak demikian maka keduanya tidak berubah. Contohnya: ط ِو ْﯾ ٍل ٍ َ َﺧ َو ْرﻧ.
ٍ َﺑَﯾdan ﻖ
Apabila wawu dan ya' itu adalah lam fi'il maka wajib di i'lal (dirubah jadi alif) selama huruf yang
sukun (mati) setelahnya bukan alif atau ya' musyaddadah (bertasydid) seperti Romaya dan
'Alawiyyin. Contohnya: َﯾَ ْﺧﺷ َْون, asalnya َﺷﯾُ ْون
َ ﯾَ ْﺧ.
2. Kaidah Kedua
ِ اﻟْ َﻘ- ٢
:ُﺎﻋ َﺪةُ اﻟﺜﱠﺎﻧِﻴَﺔ
ْ َﺻ ِﺤ ْﻴ ًﺤﺎ ﻧُِﻘﻠ ِ ٍ ﺖ اﻟْﻮاو واْﻟﻴﺎء َﻋﻴـﻨًﺎ ﻣﺘﺤ ِﺮَﻛﺔً ِﻣﻦ أ
.ﺖ َﺣ ْﺮَﻛﺘُـ ُﻬ َﻤﺎ إِ َﱃ َﻣﺎ ﻗَـﺒْـﻠَ ُﻬ َﻤﺎ ْ ْ ّ َ َُ ْ ُ َ َ ُ َ ِ إِ َذا َوﻗَـ َﻌ
َ [ َوَﻛﺎ َن َﻣﺎ ﻗَـﺒْـﻠَ ُﻬ َﻤﺎ َﺳﺎﻛﻨًﺎ١]َﺟ َﻮف
ْ ﻳَـ ُﻘ ْﻮ ُم َوﻳَﺒِْﻴ ُﻊ أ:َﳓْ ُﻮ
.َﺻﻠُ ُﻬ َﻤﺎ ﻳَـ ْﻘ ُﻮ ُم َوﻳَـ ْﺒﻴِ ُﻊ
Apabila ada wawu dan ya' menjadi 'Ain (fi'il) berharakat dari binak ajwaf dan huruf sebelumnya
huruf sohih yang mati maka harakat wawu dan ya dipindah ke huruf sebelumnya. Misal: ﯾَﻘُ ْو ُمdan ﯾَﺑِﯾ ُْﻊ
asalnya ﯾَ ْﻘ ُو ُمdan ﯾَ ْﺑﯾِ ُﻊ.
* 'Ain fi'il: huruf kedua dari fi'il (kata kerja) yang terdiri dari 3 huruf, wazannya fa'ala (Fa' - 'Ain - Lam)
* Binak ajwaf: fi'il yang huruf keduanya berupa huruf 'illat (wawu atau ya')
* Huruf sohih artinya selain huruf 'illat alif, wawu dan ya'.
3. Kaidah Ketiga
ِ اﻟْ َﻘ- ٣
:ُﺎﻋ َﺪةُ اﻟﺜﱠﺎﻟِﺜَﺔ
ِ ِ َ ِ ﺑ،ﳘﺰًة ِ ٍ ِ ٍ ِﺖ اﻟْﻮاو واْﻟﻴﺎء ﺑـ ْﻌ َﺪ أَﻟ ِ
ْ [ َوﻃََﺮﻓًﺎ ِﰱ َﻣ٢]اﺳ ِﻢ ﻓَﺎﻋ ٍﻞ
.ﺼ َﺪ ٍر ْ ﺸ ْﺮط أَ ْن ﻳَ ُﻜ ْﻮَ َﻋﻴْـﻨًﺎ ِﰱ َ ْ َ ﻒ َزاﺋ َﺪة أُﺑْﺪﻟَﺘَﺎ َ ُ َ َ ُ َ إِذَا َوﻗَـ َﻌ
ِ ِ ِ ِ ِ :ِﻣﺜْﻞ
ٌ َﺴ ٌﺎو َوﺑِﻨ
.ﺎي َ ﺻﺎ ِو ٌن َو َﺳﺎﻳ ٌﺮ َوﻛ
َ :َﺻﻠُ َﻬﺎ ْ أ،ٌﺴﺎءٌ َوﺑِﻨَﺎء
َ ﺻﺎﺋ ٌﻦ َو َﺳﺎﺋ ٌﺮ َوﻛ َ ُ
Apabila ada wawu dan ya' jatuh setelah alif zaidah (tambahan) maka keduanya diganti hamzah
dengan syarat wawu atau ya' itu menjadi 'ain fi'il dalam isim fa'il dan (huruf) terakhir dari mashdar.
* Kaidah ini berlaku untuk isim fa’il tsulatsi mujarrod (yang terdiri dari 3 huruf yang tidak ada
tambahannya). Untuk fi’il selain tsulatsi kaidah ini tidak berlaku misalnya: ُﻣﺗَﻼَ ِو ٌمdan ُﻣﺑَﺎ ِﯾ ٌﻊ
4. Kaidah Keempat
ِ اﻟْ َﻘ- ٤
:ﺎﻋ َﺪةُ اﻟﺮاﺑﻌﺔ
.ﱃ ِﰱ اﻟﺜﱠﺎﻧِﻴَ ِﺔ ِ ِ ِ ِ ِ اﳘَﺎ ِ ﻟ ﱡ
َ ﺴ ُﻜ ْﻮن أُﺑْﺪﻟَﺖ اﻟ َْﻮ ُاو َ ًء َواُ ْدﻏ َﻤﺖ اْﻟﻴَﺎءُ اْﻻُ ْو ُ ﺖ اِ ْﺣ َﺪ
ْ اﺣ َﺪةٍ َو ُﺳﺒِ َﻘ ِ ﺖ اﻟْﻮاو واﻟْﻴﺎء ِﰱ َﻛ ِﻠﻤ ٍﺔ و
َ َ ُ َ َ ُ َ اﺟﺘَ َﻤ َﻌ
ِ ْ إِذَا
.ي ٌ َﻣ ْﻴ ِﻮ:َﺻﻠُ ُﻬ َﻤﺎ ِ ٌ ِ ﻣﻴ:َﳓْﻮ
ٌ ت َوَﻣ ْﺮُﻣ ْﻮ ْ أ،ﺖ َوَﻣ ْﺮﻣ ﱞﻲَّ ُ
Apabila wawu dan ya' berkumpul dalam satu kata dan salah satunya (dari wawu dan ya') didahului
(dengan) bacaan sukun (mati), maka wawu itu diganti menjadi ya' lalu ya' yang pertama dimasukkan
ke ya' yang kedua. Misalnya: ٌ َﻣﯾِّتi dan ﻲ
َﻣ ْرﻣِ ﱞ, asalnya ٌ َﻣ ْﯾ ِوتdan ي
ٌ َﻣ ْر ُﻣ ْو.
5. Kaidah Kelima
6. Kaidah Keenam
ِﺴ
:ُﺎد َﺳﺔ ِ اﻟْ َﻘ- ٦
ﺎﻋ َﺪةُ اﻟ ﱠ
ْ ﻀ ُﻤ ْﻮًﻣﺎ اُﺑْ ِﺪﻟ ِ ﺖ اﻟْﻮاو راﺑِﻌﺔً ﻓَﺼ
ِ ﺎﻋ ًﺪا ِﰱ اﻟﻄﱠﺮ
ﺿ ُﻮ
َ ﻳَـ ْﺮ:َﺻﻠُ ُﻬ َﻤﺎ
ْ أ،ﺿﻰ َوﻳَـ ْﻘ َﻮى
َ ﻳَـ ْﺮ: َْﳓ ُﻮ.َﺖ َ ًء ْ ف َوَﱂْ ﻳَ ُﻜ ْﻦ َﻣﺎ ﻗَـﺒْـﻠَ َﻬﺎ َﻣ ْ َ َ َ ُ َ ِ إِذَا َوﻗَـ َﻌ
.َوﻳَـ ْﻘ َﻮُو
Apabila wawu diakhir kata menjadi huruf keempat dan seterusnya dan huruf sebelumnya tidak
berharokat dhommah maka wawu itu diganti menjadi ya'. Misal: ﯾَ ْرﺿَﻰdan ﯾَ ْﻘ َوى, asalnya ﯾَ ْرﺿ َُوdan
ﯾَ ْﻘ َو ُو.
7. Kaidah Ketujuh
:ُﺴﺎﺑِ َﻌﺔ
ﺎﻋ َﺪةُ اﻟ ﱠِ اﻟْ َﻘ- ۷
. ﻳَـ ْﻮ ِﻋ ُﺪ:َُﺻﻠُﻪ
ْ أ، ﻳَﻌِ ُﺪ: َْﳓ ُﻮ.ف
ُ ﺎر َﻋ ِﺔ ُﲢْ َﺬ
َﻀ ُ ﲔ اﻟْ َﻔﺘْ َﺤ ِﺔ َواﻟْ َﻜ ْﺴ َﺮةِ اﻟ ُْﻤ َﺤ ﱠﻘ َﻘ ِﺔ َوﻗَـﺒْـﻠَ َﻬﺎ َﺣ ْﺮ
َ ف اﻟ ُْﻤ ِ إِذَا وﻗَـ َﻌ
َْ ﺖ اﻟ َْﻮ ُاو ﺑَـ َ
Apabila ada wawu berada di antara fathah dan kasroh yang nyata, dan sebelum wawu huruf
mudloro'ah, maka wawu itu dibuang (dihilangkan). Misal: ُ ﯾَ ِﻌدasalnya ُ ﯾَ ْو ِﻋد.
* Huruf mudloro'ah: huruf yang berada diawal fi'il mudlori' yaitu hamzah, nun, ya' dan ta'.
8. Kaidah Kedelapan
ِ اﻟْ َﻘ- ٩
ِ ﺎﻋ َﺪةُ اﻟﺘ
:ُﱠﺎﺳ َﻌﺔ
.ﺻ ُﻮ ْن َواِ ْﺳِ ْﲑ
ْ ُ ا:َﺻﻠُ ُﻬ َﻤﺎ
ِ
ْ أ،ﺻ ْﻦ َوﺳ ْﺮ
ُ : َْﳓ ُﻮ.آﺧ َﺮ ُﺣﺬﻓَـﺘَﺎ
ٍ ِ ِ ِ ﺖ اْﻟﻮاو واْﻟﻴﺎء اﻟ ﱠ
ِ َ ف ﺳﺎﻛِ ٍﻦ
َ ﺴﺎﻛﻨَـﺘَﺎن ﲝَ ْﺮ
ِ ِ ِ
ُ َ َ ُ َ َإذَا ﻟَﻘﻴ
Apabila ada wawu dan ya' sukun (mati) bertemu dengan huruf mati yang lain maka wawu dan ya' itu
dibuang. Misalnya: ﺻ ُْنdan ﺳ ِْر, asalnya اُﺻ ُْو ْنdan ﺳﯾِ ْر
ْ ِا.
ِ اﻟْ َﻘ- ١٠
ِ ﺎﻋ َﺪةُ اﻟْﻌ
:ُﺎﺷ َﺮةَ
ِ ﲔ ِﻣﺜْ َﻞ اﻟﺜ
ﱠﺎﱏ ِﺲو
ِ اﺣ ٍﺪ أ َْو ُﻣﺘَـ َﻘﺎ ِرَ ِن ِﰱ اﻟ َْﻤ ْﺨ َﺮ ِج ﻳُ ْﺪﻏَ ُﻢ اْﻷ ﱠَو ُل ِﰱ اﻟﺜ
ِ ْ ﱠﺎﱏ ﺑَـ ْﻌ َﺪ َﺟ ْﻌ ِﻞ اﻟ ُْﻤﺘَـ َﻘﺎ ِرﺑَـ ِ ِ ِ ٍ ِ
َ ٍ اﺟﺘَ َﻤ َﻊ ِﰱ َﻛﻠ َﻤﺔ َﺣ ْﺮﻓَﺎن ﻣ ْﻦ ﺟ ْﻨ ْ إِذَا
ِ ِ ﻣ ﱠﺪ وﻣﺪ: َْﳓﻮ. ﻟِﺜَـ ْﻘ ِﻞ اﻟْﻤ َﻜ ﱠﺮِر
.ﺼ َﻞ
َ َ َﻣ َﺪ َد َواُ ْﻣ ُﺪ ْد َوا ْوﺗ:َﺻﻠُ َﻬﺎ َ ﱠ◌ ُ◌ َواﺗﱠ
ْ أ،ﺼ َﻞ َُ َ ُ ُ
Apabila dalam satu kata berkumpul 2 huruf yang sama atau berdekatan makhroj-nya maka huruf
yang pertama dimasukkan ke huruf yang kedua setelah menjadikan huruf pertama dari huruf yang
berdekatan makhroj-nya seperti huruf yang kedua karena beratnya pengulangan. Misal: ُ◌◌ ُﻣد ِﱠ,َﻣدﱠ
َ اﺗ ﱠasalnya ْ ا ُ ْﻣدُد,َ َﻣدَد, dan ﺻ َل
dan ﺻ َل َ َ ا ِْوﺗ.
ِ اﻟْ َﻘ- ١٢
:ﺎﻋ َﺪةُ اﻟﺜﱠﺎﻧِﻴَﺔَ َﻋ َﺸ َﺮَة
ْ ََﺻﻠِ ٍّﻲ َِ ْن ﻧُِﻘﻠ ِ ِ ْ ﺴﺎﻛِﻨَـﺘَـ
.ﱃ َﻣﺎ ﻗَـﺒْـﻠَ ُﻬ َﻤﺎ ِ
َ ﺖ َﺣ ْﺮَﻛﺘُـ ُﻬ َﻤﺎ إ ْ ﲔ ﻻَ ﺗُـ ْﺒ َﺪﻻَ ِن أَﻟ ًﻔﺎ إِﻻﱠ إِذَا َﻛﺎ َن ُﺳ ُﻜ ْﻮﻧـُ ُﻬ َﻤﺎ ﻏَﻴْـ َﺮ أ َ َإِ ﱠن اﻟ َْﻮ َاو َواﻟْﻴ
ﺎء اﻟ ﱠ
.ﲔََ ب َوأَﺑْـ
َ َﺟ َﻮ
ْ أ:َﺻﻠُ ُﻬ َﻤﺎ ْ أ،ﺎب َوأَ َ َنَ َﺟ َ أ:َْﳓ ُﻮ
Sesungguhnya wawu dan ya' yang sukun (mati) tidak diganti menjadi alif kecuali jika sukunnya tidak
asli, dengan (cara) memindahkan harokat wawu dan ya' pada huruf sebelumnya. Misal: َﺎب َ أَﺟdan َأَﺑَﺎن,
asalnya بَ أَﺟْ َوdan َأ َ ْﺑﯾَن.
ِ اﻟْ َﻘ- ١٣
:ﺎﻋ َﺪةُ اﻟﺜﱠﺎﻟِﺜَﺔَ َﻋ َﺸ َﺮَة
.ﻀ ﱠﻤﺔُ َﻛ ْﺴ َﺮًة ﺑَـ ْﻌ َﺪ ﺗَـ ْﺒ ِﺪﻳْ ِﻞ اﻟ َْﻮا ِو َ ًء ِ ﻓَـ ُﻘﻠِﺒ،َﺖ ء ِ ْ ﺿ ٍﻢ ِﰱ اﺳ ٍﻢ ﻣَﺘﻤ ّﻜِ ٍﻦ ِﰱ اْﻷ ِ
ﺖ اﻟ ﱠ َ ً َ ْ َﺻ ِﻞ اُﺑْﺪﻟ َُ ْ ّ َ إِ َذا َوﻗَـ َﻌﺖ اﻟ َْﻮ ُاو ﻃََﺮﻓًﺎ ﺑَـ ْﻌ َﺪ
ِ
.ﱡوا ْ أ، ً ﺗَـ َﻌﺎﻃﻴًﺎ َوﺗَـ َﻌ ِّﺪ:َْﳓ ُﻮ
ً ﺗَـ َﻌﺎﻃًُﻮا َوﺗَـ َﻌﺪ:َﺻﻠُ ُﻬ َﻤﺎ
Apabila wawu yang berada di akhir (kata) jatuh setelah dhommah dalam isim mutamakkin (yang
menerima tanwin) dalam asalnya, wawu itu diganti menjadi ya', maka (harokat) dhommahnya
ُ ﺗَﻌَﺎdan ◌َ ﺗَﻌَد ًﱡوا.
diganti kasroh setelah pergantian wawu ke ya'. Misal: ﺗَﻌَﺎطِ ﯾًﺎdan ﺗَﻌَ ِدّﯾًﺎ, asalnya ط ًوا
ِ اﻟْ َﻘ- ١٤
:ﺎﻋ َﺪةُ اﻟ ﱠﺮاﺑِ َﻌﺔَ َﻋ َﺸ َﺮَة
. ﻳُـ ْﻴ ِﺴ ُﺮ َوُﻣ ْﻴ ِﺴ ٌﺮ:َﺻﻠُ ُﻬ َﻤﺎ
ْ أ، ﻳُـ ْﻮ ِﺳ ُﺮ َوُﻣ ْﻮ ِﺳ ٌﺮ: َْﳓ ُﻮ.َﺖ َو ًاوا
ْ ﻀ ُﻤ ْﻮًﻣﺎ اُﺑْ ِﺪﻟ
ْ ﺖ اﻟْﻴَﺎءُ َﺳﺎﻛِﻨَﺔً َوَﻛﺎ َن َﻣﺎ ﻗَـﺒْـﻠَ َﻬﺎ َﻣ ِ َإِذَا َﻛﺎﻧ
Apabila ada ya' sukun (mati) dan sebelumnya ada huruf yang berharokat dhommah, maka ya' itu
diganti menjadi wawu. Misalnya: ﯾُ ْوﺳ ُِرdan ﺳ ٌر
ِ ُﻣ ْو, asalnya ﺳ ُر
ِ ﯾُ ْﯾdan ُﻣ ْﯾﺳ ٌِر.
* isim maf'ul: kata yang menunjukkan sesuatu yang dikenai pekerjaan (obyek).
ِﺴ
:ﺎد َﺳﺔَ َﻋ َﺸ َﺮَة ﺎﻋ َﺪةُ اﻟ ﱠِ اﻟْ َﻘ- ١٦
ِ ِِ ﺎء ﻟِﺘَـ َﻌ ﱡ ْ َ ﻗُﻠِﺒ،ﺎء
ُ َ َوإِ ﱠﳕَﺎ ﺗُـ ْﻘﻠ. ﺴ ِﺮ اﻟﻨﱡﻄ ِْﻖ ﺑَـ ْﻌ َﺪ َﻫﺬﻩ ا ْﳊُُﺮْوف
ُﺐ اﻟﺘﱠﺎء ً َﺖ َ ُؤ ُﻩ ﻃ ً َﺎء أ َْو ﻇ
ً َﺎدا أَو ﻃ
ًﺿ َ ﺎدا أَو ًﺻ َ إِذَا َﻛﺎ َن ﻓَﺎءُ اﻓْـﺘَـ َﻌ َﻞ
.ب َواِﻃْﺘَـ َﺮ َد َواِﻇْﺘَـ َﻬ َﺮ ْ ِﺻﺘَـﻠَ َﺢ َوا
َ ﺿﺘَـ َﺮ
ِ
ْ ا:َﺻﻠُ َﻬﺎْ أ،ب َواﻃﱠَﺮ َد َواﻇﱠ َﻬ َﺮَ ﺿﻄََﺮ
ِ ِ ِِ
ْ : َْﳓ ُﻮ. ِ ﻟﻄﱠﺎء ﻟ ُﻘ ْﺮَِﺎ ﻣ َﻦ اﻟﺘﱠﺎء َﳐَْﺮ ًﺟﺎ
ْ اﺻﻄَﻠَ َﺢ َوا
Apabila fa' (fi'il wazan) ifta'ala adalah (huruf) shod, atau dlod, atau tho' atau dho', maka (huruf)
ta'nya diganti tho' karena sulitnya pengucapan setelah huruf-huruf ini. (Huruf) ta' itu digantikan tho'
ا ﱠ,ب
karena kedekatan makhrojnya dengan ta'. Misal: َ ط َرد َ ﺿ
َ ط َر َ ﺻ
ْ ا,طﻠَ َﺢ ا ﱠ, asalnya ,ب
ْ اdan ظﮭ ََر ْ ِ ا,ﺻﺗَﻠَ َﺢ
َ ﺿﺗ ََر ْ ِا
ْ ْ
َ اِطﺗ ََردdan اِظﺗَﮭ ََر.
َ ﺴﺎﺑِ َﻌ َﺔ َﻋ
:ﺸ َﺮَة ِ اﻟْ َﻘ- ١۷
ﺎﻋ َﺪةُ اﻟ ﱠ
ﺐ اﻟﺘﱠﺎءُ َداﻻً ﻟِ ُﻘ ْﺮَِﺎ ِ ِِ ِ ِ ْ َ ﻗُﻠِﺒ،اء
ُ َ َوإِ ﱠﳕَﺎ ﺗُـ ْﻘﻠ.ﺖ َ ُؤﻩُ َداﻻً ﻟ ُﻌ ْﺴ ِﺮ اﻟﻨﱡﻄ ِْﻖ ِ ﻟﺘﱠﺎء ﺑَـ ْﻌ َﺪ َﻫﺬﻩ ا ْﳊُُﺮْوف ً إِذَا َﻛﺎ َن ﻓَﺎءُ اﻓْـﺘَـ َﻌ َﻞ َداﻻً أ َْو ذَاﻻً أ َْو َز
. اِ ْدﺗَـ َﺮأَ َواِ ْذﺗَ َﻜ َﺮ َواِ ْزَﲡََﺮ:َﺻﻠُ َﻬﺎ ِ ِ اِد: َْﳓﻮ.ﱠﺎء َﳐْﺮﺟﺎ
ْ أ،ﱠرأَ َواذﱠ َﻛ َﺮ َوا ْز َد َﺟ َﺮ
َ ُ ً َ ﻣ َﻦ اﻟﺘ
ِ ِ
Apabila fa' (fi'il wazan) ifta'ala adalah (huruf) dal, atau dzal, atau za', maka (huruf) ta'nya diganti dal
karena sulitnya pengucapan (huruf) ta' setelah huruf-huruf ini. (Huruf) ta' itu diganti dal karena
kedekatan makhrojnya dengan ta'. Misalnya: اِذ ﱠ َﻛ َر,َ اِد َﱠرأdan ا ِْزدَﺟ ََر, asalnya اِ ْذﺗ َ َﻛ َر,َ اِ ْدﺗ ََرأdan ا ِْزﺗَﺟ ََر.
18. Kaidah Kedelapanbelas
Apabila fa' (fi'il)nya huruf tsa' maka boleh mengganti ta' nya wazan ifta'ala menjadi tsa' karena
kesamaannya dalam (sifat) hams. Misalnya: اِﺛﱠﻐَ َر, asalnya اِﺛْﺗَﻐَ َر.
* Sifat jahr: mencegah jalannya nafas serta huruf karena kuatnya pegangan pada makhrojnya, huruf
jahr ada 19 dikumpulkan dalam lafal: Adhuma waznu qoori-in dzi ghodldlin jadda tholab
* Sifat hams: berjalannya nafas serta huruf karena lemahnya pegangan pada makhrojnya, huruf
hams ada 10 dikumpulkan dalam lafal fahitsahu syakhshun sakata.