Soalan Tutorial - Sistem Geomorfologi - Jawapan

Jawapan Soalan Tutorial – Sistem Geomorfologi
1. (a) Jelaskan secara ringkas perbezaan tenaga eksogenik dengan tenaga endogenik. [5]
 Tenaga eksogenik berpunca dari luar sistem bumi terutama dari sumber matahari
manakala tenaga endogenik berpunca dari dalam bumi
 Tenaga eksogenik menghasilkan agen-agen geomorfologi dan bertanggungjawab
terhadap proses penggondolan seperti luluhawa, hakisan, pengangkutan dan pemendapan
 Tenaga endogenik pula melalui gangguan-gangguan tektonik seperti gempa bumi, letusan
gunung berapi, gelinciran dan lipatan membentuk pelbagai bentuk muka bumi.
(b)Huraikan bagaimana tenaga endogenik mempengaruhi pelbagai jenis bentuk muka bumi. [10]
Tenaga endogenik membentuk pelbagai bentuk muka bumi melalui gerakan-gerakan bumi
seperti;
 Letusan gunung berapi.
- Bentuk muka bumi jalar dalam seperti daik, sil, lakolit, pakolit, lapolit dan batolit.
- Bentuk muka bumi jalar luar seperti kubah, kun perisai, kun abu, kun komposit,
kaldera, geisar dan sebagainya.
 Lipatan gunung lipat, banjaran pergunungan dan gelinciran membantuk gunung bongkah,
dataran tanah tinggi, lurah dan tasik.
(c) Terangkan mengapa terdapat perbezaan terhadap tenaga di dalam sesebuah alur atau sungai.
[10]
Faktor-faktor yang membezakan tenaga di dalam sesebuah alur atau sungai;

 Kecerunan sungai. Pada peringkat muda, dasar sungai sangat curam. Halaju arus sungai
tinggi dan mempunyai banyak tenaga kinetik berbanding peringkat hilir sungai yang
landai.
 Isipadu air. semakin banyak isipadu air, semakin banyak tenaga kinetik dalam sesuatu
alur atau sungai. Di peringkat pertengahan, berlaku gabungan beberapa cawangan sungai
yang menjadikan isipadu air sungai bertambah.
 Iklim. Jumlah isipadu air juga berbeza-beza mengikut musim. Pada musim tengkujuh,
lebih banyak isipadu air dalam sesuatu alur atau sungai berbanding musim kemarau. Dari
segi tenaga pula lebih tinggi ketika musim tengkujuh berbanding musim kemarau
 Halangan semula jadi. Kehadiran pulau, beting pasir dan tasik menghalang pergerakan
air. aliran air yang perlahan bermakna tenaga dalam alur atau sungai kurang.
 Aktiviti manusia. Pembinaan jambatan atau empangan merentasi sesuatu alur atau sungai
akan mengurangkan tenaga sesuatu alur atau sungai.
 Litupan bumi. Akar-akar pokok dan dahan-dahan pokok yang terdapat di sungai atau
tumbang ke dalam sungai akan menghalang pergerakan aliran sungai daripada bergerak
laju. Aliran air yang perlahan mempengaruhi tenaga sesuatu alur atau sungai.
©
Pusat Pra-Universiti SMK Purun 2010 1
2. (a) Huraikan secara ringkas tentang teori plat tektonik. [5]
Teori Plat tektonik

 Kerak bumf yang pecah terdiri daripada sembilan kepingan (plat) kecil dan
sembilan kepingan (plat) yang besar
 Arus perolakan magma dalam lapisan mantel luar (lapisan astenosfera)
menyebabkan kerak bumi retak
 Plat yang pecah akan bergerak dalam tiga Cara iaitu berpisah, bertembung dan
berselisih
 Pergerakan plat-plat ini menyebabkan gangguangangguan tektonik seperti gempa
bumf, kegiatan gunung berapi, lipatan dan geliciran
(b)Jelaskan fenomena-fenomena yang terjadi akibat pergerakan dalam plat tektonik. [10]
Fenomena-fenomena yang terjadi akibat pergerakan plat tektonik

 Di sempadan plat-plat. Pergerakan plat-plat tektonik telah menghasilkan pelbagai
kejadian gangguangangguan tektonik seperti gempa bumi, gelinciran, lipatan dan
letusan gunung berapi
 Proses geomorfologi. Kesemua gerakan ini akan melonggarkan struktur batuan
dan tanih tanih. Pada cerun-cerun bukit dan gunung dengan pengaruh tarikan
graviti akan berlaku pelbagai proses pergerakan jisim
 Perpisahan plat. Menghasilkan kejadian hanyutan benua lalu membentuk beberapa
benua dengan dipisahkan oleh lautan. Benua-benua ini masih bergerak. Wujud
juga jurang laut dan permatang Taut pada dasar laut
 Pertembungan plat. Plat-plat yang bertembung telah menghasilkan beberapa sistem
pergunungan lipat seperti Alps, Himalaya, Andes dan Rockies. Kawasan
pertembungan juga sering kali wujud pelbagai kegiatan gunung berapi melalui
pembentukan igneus jalar dalam dan jalar luar
 Tsunami
- pergerakan plat-plat terutama di dasar Taut akan menyebabkan air Taut menerima
tenaga kinetik yang banyak
- lapisan air laut berupaya membentuk ombakombak raksasa dan memberi kesan
yang dahsyat terhadap geomorfologi, ekologi dan hidrologi sesuatu pantai
(c) Berdasarkan salah satu fenomena di atas, terangkan pengaruhnya terhadap kehidupan
manusia. [10]
Pengaruh kegiatan gunung berapi terhadap kehidupan manusia ialah:

 Pertanian. Letusan gunung berapi yang menghasilkan lava jenis bes. Dataran lava
sangat sesuai untuk kegiatan pertanian
 Pelancongan. Pembentukan bentuk-bentuk muka bumi seperti tasik kawah (Tasik
Toba) dan geisar (Taman Yellostone) menarik pelancong. Ia menjadi punca
pendapatan melalui ekopelancongan
 Rekreasi. Kolam air panas sesuai untuk mandi dan berendam. Dikatakan
mineral dari air panas mujarab untuk merawat pelbagai jenis penyakit kulit •
 Perlombongan. Pembentukan batuan jenis metamorfik atau jelmaan akibat
kegiatan letusan gunung berapi telah menghasilkan batuan marmar, berlian, gneis
dan sebagainya. Batuan ini dilombong untuk pelbagai kegunaan manusia
©
 Tenaga termal. Di kawasan gunung berapi seperti di Iceland, pemanasan

sistem saliran di permukaan oleh magma dalam lapisan kerak bumi telah
menghasilkan wap air panas. Wap air yang panas, dijana untuk menghasilkan
tenaga eletrik. Suhu di rumah kaca juga dikawal oleh wap air
©
3. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan plat tektonik? [5]
Plat tektonik
 Plat merujuk kepada kerak bumi (plat-plat) yang terputus
 Plat-plat bergerak di atas lapisan astenosfera dan terdapat arus perolakan magma
 Terdapat tiga jenis pergerakan iaitu bertembung, mencapah dan berselisih
 Contoh-contoh plat ialah Eurasia, Filipina, Pasifik, India, Afrika dan sebagainya
(b)Huraikan bukti-bukti yang menyokong Teori Hanyutan Benua yang dikemukakan oleh Alfred
Waneger. [10]
Bukti-bukti yang menyokongTeori Hanyutan Benua yang dikemukakan oleh

Alfred W agener ialah:
 Gabungan bentuk pinggir pantai benua-benua. Contohnya pinggir pantai Afrika
Barat dan pinggir pantai timur Amerika Selatan
 Bukti paleontologi berdasarkan usia fosil-fosil purba di pinggir pantai barat
Afrika dan Amerika Selatan. Contohnya fosil replika Mesosaurus
 Bukti usia dan jenis batuan dan galian. Contohnya emas di Afrika Selatan, benua
kecil India danAustralia
 Sistem pergunungan dari segi struktur, jenis dan usia batuan. Contohnya
Amerika Utara dan Eropah Timur
 Bukti pengglasieran dari segi kesan hakisan dan proses pemendapan terutama
di benua Afrika dan Amerika Selatan
 Bukti paleomagnetisme dari segi arah megnet akibat perubahan susunan dan
struktur batuan purba di benua kecil India
(c) Terangkan kesan gerakan tektonik terhadap kehidupan manusia. [10]
Kesan gerakan tektonik terhadap kehidupan manusia boleh dibahagikan kepada kesan
positif dan negatif
Kesan positif
 Gunung berapi perisai atau kon lava bes kaya dengan besi dan magnesium.
Lava bes sesuai untuk kegiatan pertanian
 Bentuk yang terhasil daripada letusan gunung berapi iaitu tasik kawah, kolam air
panas dan geisar sesuai untuk kegiatan pelancongan dan rekreasi
 Aktiviti gunung berapi yang melakukan proses penjelmaan batuan menggalakkan
kegiatan perlombongan batu kuartza, marmar dan berlian
Kesan negatif
 Apabita berlaku letusan gunung berapi dan gempa bumf, is selalunya
mengorbankan banyak nyawa manusia
 Gangguan-gangguan tektonik juga memusnahkan harta benda seperti petempatan,
tanaman dan binatang ternakan
 Bekalan makanan yang rosak akibat fenomena alam tersebut akan menyebabkan
berlakunya kebuluran dan penyakit
 Kemusnahan dan kerosakan infrastruktur seperti sistem perhubungan dan
pengangkutan akan mengganggu urusan harian, perniagaan dan perdagangan
©
4. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan proses endogenik dalam sistem geomorfologi? [5]
Proses endogenik ialah:

 Pembentukan muka bumi Bari dalam kerak bumi
 Akibat kuasa mampatan atau tegangan
 Arus perolakan di bawah plat bumi
(b)Huraikan bagaimana proses lipatan kerak bumi berlaku. [8]
Proses lipatan kerak bumi berlaku melalui:

 Daya mampatan atau himpitan di dalam kerak bumi
 Pertembungan antara plat-plat benua
 Bahagian kerak bumi yang berlipat ke atas -lintap mungkum
 Bahagian kerak bumi yang melentur ke bawah-lintap lendut
(c) Nyatakan tiga bentuk muka bumi kesan proses lipatan kerak bumi. [3]
Tiga bentuk muka bumi:

 Pantai berpulau
 Banjaran
 Gunung berapi
(d)Terangkan kepentingan kepelbagaian bentuk muka bumi endogenik terhadap kehidupan

manusia. [9)
Kepelbagaian bentuk muka bumi endogenik:

 Gunung berapi-pelancongan-panorama indah
 Gunung berapi-tenaga geoterma
 Gunung berapi-tanah lava bes suburkawasan pertanian
 Gunung lipat-kawasan tadahan hujan-punca sungai
 Tanah tinggi-menara pemancar radio/ telekomunikasi
 Gunung lipat-pemandangan indah-pelancongan
 Pantai berfiord-kawasan perikanan
 Pantai berpulau-tarikan pelancongan
 Lembah pergunungan-kawasan pertanian, petempatan
©
5. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan tenaga eksogenik? [5]
Tenaga eksogenik ialah:

 Tenaga daripada punca di luar kerak bumi
 Matahari punca utama
 Menghasilkan proses geomorfologi
 Mengubah landskap permukaan bumi
(b)Huraikan bagaimana tenaga eksogenik mempengaruhi proses luluhawa batuan. [10]
Tenaga matahari mempengaruhi proses luluhawa melalui:

 Proses pengembangan dan pengecutan batuan
 Pembasahan dan pengeringan batuan
 Tindakan ibun
 Mempercepat larutan kimia
 Penghabluran garam
(c) Jelaskan pengaruh proses luluhawa batuan terhadap aktiviti manusia. [10]
Pengaruh proses luluhawa batuan terhadap aktiviti manusia ialah:

 Membantu kegiatan pertanian-tanah laterit
 Menyumbang bahan mentah industri-kaolin
 Menyediakan kawasan pelancongan-pandangan karst
 Menyumbang somber mineral (batu garam)
 Tempat keagamaan-gua ibadat
©
6. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan orogenisis? [5]
Istilah orogenisis bermaksud pergerakan kerak bumi dalam beberapa kepingan plat
akibat arus perolakan magma di lapisan mantel. Pergerakan ini menyebabkan pelbagai
konfigurasi landskap
(b)Terangkan keadaan-keadaan yang boleh menyebabkan kejadian tsunami. [8]
Tsunami ialah gelombang raksasa dari laut yang melanda kawasan pinggir pantai
dengan saiz yang amat besar. Terdapat pelbagai keadaan yang menyebabkan kejadian
tsunami, iaitu:
 Gempa bumi di dasar laut atau daratan. Gerakan plat tektonik secara mencapah,
bertembung atau berselisih menyebabkan gempa bumi. Gempa bumi menyebabkan
gegaran air dan tenaga kinetik menyebabkan alunan air laut menjadi gelombang
raksasa
 Letusan gunung berapi di dasar laut. Pengeluaran lava dan bahan letusan dari dasar
laut ketika letusan menyebabkan kocakan air secara besar-besaran lalu
menyebabkan kejadian tsunami
 Lipatan kerak bumi di dasar laut. Kuasa mampatan ketika pertembungan plat-plat
tektonik menyebabkan alunan air laut menjadi gelombang
 Gelinciran di dasar laut. Perpisahan plat-plat tektonik yang menyebabkan ataman
atau penimbulan kerak bumi menyebabkan alunan air laut
(c) Jelaskan kesan negatif fenomena tsunami terhadap alam sekitar fizikal dan kehidupan
manusia. [12]
Kesan tsunami terhadap manusia dan slam sekitar fizikal ialah:
 Sistem ekologi
- pemusnahan ekosistem akuatik dan hutan pinggir pantai
- gelombang besar memusnahkan hutan paya bakau. Ia turut mengganggu aliran tenaga
dalam siratan makanan ekosistem tersebut.
- terumbu kurang di dasar laut akan termusnah
 Sistem geomorfologi
- gelombang besar akan menghakis kawasan pinggir pantai. Kemusnahan paya
bakau akan menggalakkan lagi kejadian hakisan dan pelbagai proses pergerakan
jisim
- berlaku perubahan pada garis pinggir pantai
- dasar laut akan mengalami kecetekan
 Sistem hidrologi. Pinggir pantai yang rendah akan
mengalami penenggelaman dan air bertakung
 Kehilangan nyawa. Terutama penduduk yang tinggal di pinggir pantai atau mereka
yang sedang berkelah dan mandi di pinggir pantai. Contohnya, kejadian tsunami
pada 26 Disember 2004 telah menyebabkan jumlah kematian yang besar
 Kemusnahan harta Benda. Kawasan petempatan mudah musnah. Juga turut
memusnahkan sistem perhubungan dan kenderaan bermotor seperti kapal dan bot
perikanan. Kawasan pertanian juga termusnah
 Ekonomi terjejas. Kemusnahan kemudahan sosial, sumber-sumber ekonomi akan
menjejaskan punca pendapatan penduduk seperti kegiatan perikanan, pertanian,
pelancongan dan perkhidmatan pengangkutan
©
7. (a) Nyatakan tiga jenis batuan yang membentuk konfigurasi bentuk muka bumi. [3]
Tiga jenis batuan:

 Batuan igneus
 Batuan enapan
 Batuan metamorfosis
(b)Huraikan proses pembentukan tiga jenis batuan tersebut. [12]
Proses pembentukan batuan:

Batuan igneus
 Penyejukan dan pemejalan magma dan lava, suhu magma yang tinggi
(dalam lingkungan 700 °C-1200 °C) di bawah kerak bumf menyebabkan batuan
sentiasa dalam tekanan yang tinggi
 Apabila tekanan berkurangan secara tibatiba, batuan yang cair akan bergerak
keluar melalui celah-celah kerak bumf sebagai magma dan lava
 Penyejukan dan pemejalan magma dalam rekahan batuan akan menghasilkan
batuan igneus rejahan manakala penyejukan dan pemejalan lava di permukaan
bumf akan menghasilkan batuan igneus terobosan
Batuan enapan
 Terhasil melalui pengluluhawaan batuan, diangkut dan dimendapkan di kawasan
tertentu oleh agen-ages pengangkutan seperti air yang mengalir, angin dan
glasier
 Dimendapkan secara lapisan demi lapisanmampat melalui proses pemadatan dan
perekatan
 Lapisan enapan di bahagian atas akan menekan turun lapisan bawah
 Akibat tekanan yang tinggi dari lapisan atas, bahan enapan yang halus seperti pasir
dan lempung akan melekat lalu membentuk batuan enapan
Batuan metamorfosis
 Berasal daripada batuan igneus atau enapan yang bertukar kepada batuan jenis lain
melalui proses metamorfisme
 Batuan bertukar kepada batuan lain akibat daripada haba dan tekanan yang tinggi
serta perubahan dalam susunan mineral batuan berkenaan
 Berbeza daripada batuan lain daripada segi struktur, tekstur, warna dan
kandungan mineral
 Dua cara proses metamorfisme-metamorfisme serantau dan metamorfisme sentuhan
(c) Jelaskan pengaruh batuan terhadap konfigurasi bentuk muka bumi dan aktiviti manusia. [10]
Pengaruh batuan terhadap konfigurasi bentuk muka bumi:

 Batuan metamorfik (batu marmar, gnesis) dan batuan igneus (riolit, gabro) yang
teguh dan tahan luluhawa dan hakisan-bentuk muka bumi yang menonjol seperti
banjaran gunung, bukit dan permatang
 Batuan mendak (syal, batu kapur, gipsum dan kaolin) lebih lembut dan mudah
terluluhawa-bentuk muka bumf yang melekuk seperti lurah dan lembah
 Granit-asas pembinaan bangunan dan jalan raya
 Basalt-tanah yang subur apabila terluluhawa-tanah lava bes (tanaman padi)
 Petroleum, gas asli dan batu arang-digunakan sebagai bahan api
 Batu kapur-untuk membuat simen sektor pembinaan
©
 Natrium klorida (garam batu)-mengawet makanan

 Batu marmar-kepingan lantai
 Batu permata, berlian, delima dan zamrudbarang kemas
 Antrasit-sebagai bahan bakar di kilang dan rumah
©
8. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan mantel? [3]
Maksud mantel ialah;

 Bahagian daripada bumi yang terletak di bawah kerak bumi yang melingkari pusat bumi.
(b)Huraikan proses pembentukan batuan enapan. [10]
Proses pembentukan batuan enapan ialah;

 Batuan enapan mengalami dua proses pembentukan yang berbeza iaitu mekanika, kimia
atau organik.
 Berlakunya proses-proses luaran seperti luluhawa, hakisan dan pengangkutan.
 Bahan-bahan hakisan dan yang terluluhawa dibawa oleh agen pengangkutan seperti air,
ais, angin dan graviti dari kawasan bertenaga tinggi (kawasan sumber) ke kawasan
bertenaga rendah (kawasan longgokan)
 Sesetengah bahan seperti kalsium karbonat terlarut dan membentuk bahan enapan.
 Longgokan enapan mengalami proses penyimenan kimia seperti silika, kalsium karbonat,
oksida besi dalam jangka masa yang lama hingga membentuk lapisan-lapisan batuan
enapan atau strata yang berbeza-beza ketebalannya.
(c) Jelaskan pengaruh jenis batuan terhadap pelbagai aktiviti manusia. [12]
Pengaruh jenis batuan terhadap pelbagai aktiviti manusia;

 Batuan igneus mengandungi mineral seperti kuartza, feldspar dan mika. Dilombong
sebagai bahan galian. Batuan basalt mengandungi banyak kuartza dijadikan bahan batu
permata.
 Batuan metamorfik. Sama ada daripada jenis batuan enapan atau igneus. Mengalami
proses tekanan dan suhu yang tinggi. Kuartza menghasilkan sumber galian yang penting
seperti kuarzit dan marmar.
 Batuan enapan. Hasil hakisan yang diangkut dan dimendapkan dalam bentuk berlapis-
lapis. Berlaku apabila mengalami proses tekanan dan penyimenan. Syal karbon berupaya
menghasilkan petroleum atau arang batu. Batu pasir pula mengandungi kuartza, kalsit,
gipusm sebagai hasil perlombongan dan dijadikan bahan hiasan.
©
9. (a) Jelaskan secara ringkas konsep hanyutan benua. [5]
Hanyutan benua bermaksud benua tunggal pada satu masa dahulu yang dikenali sebagai
Pangea telah berpecah kepada dua yang utama iaitu Laurasia dan Gondwana.
Kemudiannya kedua-dua benua ini hanyut lalu membentuk benua-benua yang ada
sebarang. Kejadian ini berlaku berjuta-juta tahun yang lampau.
(b)Huraikan mengapa berlakunya hanyutan benua. [10]
Terdapat beberapa sebab mengapa berlakunya hanyutan benua pada masa yang lampau.
Mengikut Teori Wegener, berlaku dua arch utama pergerakan atau hanyutan benua iaitu
Pergerakan ke arah barat yang berpunca daripada kuasa tektonik yang wujud dalam
bumi dan pergerakan dari arah kutub, kesan daripada tekanan ke atas benua. Pergerakan
kedua ini menyebabkan bumi seolah-olah terapung-apung di atas lautan magma yang
panas. Keadaan ini sebenarnya ada kaitan dengan perbezaan ketumpatan di dalam bumi
sehingga menyebabkan wujud dayadaya yang mampu menggerakkan plat-plat bumi.
Teori lain yang menyebabkan berlakunya hanyutan benua ialah pengaruh arus perolakan
yang panas di dalam perut bumi terutamanya di atas lapisan mantel. Batuan yang terdapat
di dalam mantel mengalami suhu dan tekanan yang amat tinggi sehingga batuan tersebut
menjadi cair atau separa cair. Keadaan inilah yang menyebabkan terbentuknya arus-arus
perolakan yang mampu menggerakkan lapisan kerak bumf di sebelah atasnya.
Pergerakan lapisan kerak bumi ini boleh menyebabkan benua-benua terpisah.
Faktor ketiga yang dikaitkan dengan hanyutan benua ialah proses pergerakan plat-plat
yang dikenali sebagai Teori Plat Tektonik. Teori ini menyatakan kerak bumi
dibahagikan kepada kepingan-kepingan bumf yang dipanggil plat. Plat-plat ini
dibahagikan pula kepada dua iaitu plat benua yang membawa daratan dan plat lautan
yang membawa lautan atau bahagian bumi berair. Plat-plat ini sentiasa bergerak kerana
wujudnya pergerakan arus perolakan magma yang panas di dalam perut bumi atau di
lapisan astenosfera. Pergerakan plat-plat tersebut berlaku secara amat perlahan dan
kadar pergerakannya juga berbeza-beza mengikut plat. Terdapat tiga Cara plat-plat
bergerak iaitu secara pertembungan, percapahan dan perselisihan.
Pertembungan plat berlaku apabila dua sempadan plat bertembung antara sate sama lain
baik sesama plat benua atau sesama plat lautan. Malahan pertembungan boleh juga
berlaku antara plat benua dengan plat lautan. Apabila berlaku pertembungan plat yang
padu atau mampat akan terbenam atau jatuh ke bawah.
Proses percapahan juga boleh menyebabkan berlakunya hanyutan benua. Dalam proses
percapahan, plat-plat akan terpisah dan bergerak menjauhi antara satu sama lain.
Percapahan ini menyebabkan berlakunya proses tegangan yang kuat pada lapisan kerak
bumi sehingga sempadan percapahan menjadi retak dan merekah.
Pergerakan plat boleh juga berlaku secara perselisihan atau geseran plat. Kejadian ini
berlaku di sepanjang garis gelinciran atau sesar plat-plat. Garis sempadan di mana
berlakunya kejadian perselisihan antara plat-plat ini dipanggil sebagai "sempadan
berkecuali" kerana tidak berlaku sebarang pertembungan atau percapahan plat-plat.
Oleh itu, proses hanyutan benua di sini hanyalah proses perselisihan. Kejadian-kejadian
seperti gempa bumi sering berlaku di sempadan, kecuali apabila wujud gelombang seismik
dari pusat gempa bumi di dalam perut bumi.
©
(c) Jelaskan lima kesan hanyutan benua terhadap konfigurasi muka bumi. [10]
Hanyutan benua yang berlaku berjuta-juta tahun yang lampau telah memberi kesan
yang amat ketara terhadap konfigurasi muka bumf dunia yang ada pada hari ini. Salah
satu kesannya ialah berlaku pemisahan benua-benua utama yang boleh diperhatikan
pada hari ini seperti benua Amerika Utara (I), Eropah dan Asia (II), ..Amerika Selatan
(III), Afrika (IV), Asia Tenggara dan Asia Monsun (V), Antartika (VI) serta
Australia (VII). Pada satu masa dahulu kesemua benua ini dikatakan hanya satu benua
besar tetapi apabila berlaku hanyutan benua, maka benua-benua kecil mula terbentuk dan
terhasil.
Selain itu, hanyutan benua membentuk pelbagai ciri fizikal benua yang ketara
terutamanya di kawasan pinggir pantai. Antara bentuk atau ciri yang terkenal ialah fiord,
ria dan tebing tinggi. Bentuk-bentuk ini banyak kedapatan di Norway dan Sweden.
Bentuk konfigurasi muka bumf yang lain kesan hanyutan benua termasuklah
pembentukan jurangjurang lautan berhampiran benua utama. Kesan daripada proses
percapahan plat-plat bumi maka terbentuklah jurang-jurang lautan seperti jurang Mindano
di sekitar Filipina.
Selain itu, hanyutan benua menyebabkan garisan pantai semakin panjang kerana
terbentuknya benuabenua dan pulau-pulau. Apabila dikira keseluruhan garisan pantai
tersebut, maka panjangnya menjadi berlipat ganda berbanding dengan garisan pantai
sebelum berlakunya hanyutan benua.
Pemisahan benua besar Pangea bukan sahaja mewujudkan beberapa benua tetapi juga
pelbagai bentuk dan saiz pulau yang bertaburan di lautan utama dunia. Antaranya
termasuklah kepulauan Hawai, Indonesia, Jepun dan sebagainya. Sehubungan dengan itu,
konfigurasi bentuk bumi iaitu Taut dan selat juga dapat diperhatikan apabila berlaku
hanyutan benua. Laut dan selat ini memisahkan benua-benua dan juga pulau-pulau dan
antara daratan dan pulau.
©
10. (a) Nyatakan tiga teori yang menjelaskan proses pembentukan benua. [3]
Teori pembentukan benua:

 Teori awal (teori hanyutan benua)
 Teori perluasan dasar laut (teori rebakan dasar Taut)
 Teori tektonik plat (teori pergerakan plat)
(b)Apakah yang anda faham tentang teori hanyutan benua? [3]
Teori hanyutan benua:

 Menerangkan kewujudan dan taburan benua yang ada masa kini
 Benua-benua sekarang berasal daripada satu benua dinamakan Pangea
 Berpecah dan hanyut membentuk benuabenua kecil
(c) Tunjukkan bukti-bukti berlakunya proses hanyutan benua dalam pembentukan benua-benua
yang ada sekarang. [9]
Bukti-bukti berlakunya proses hanyutan benua:

 Pada masa ini terdapat benua besar hasil hanyutan benua-benua Amerika, Benua
Asia, Benua Australia, Benua Eropah, Benua Afrika
 Garis pantai timur Amerika Selatan adalah sepadan dengan garis pantai barat
Afrikamenunjukkan dahulunya pantai ini bergabung
 Batuan yang sama jenis dan umur terdapat di Brazil dan Afrika-menunjukkan
daratannya dahulu adalah bersambung
 Batuan enapan di pantai Barat Afrika sama umur dengan batuan enapan di pantai
timur Amerika Selatan-menunjukkan daratannya dahulu adalah bersambung
 Fosil haiwan yang sama ditemui di pelbagai benua berlainan-contoh: fosil haiwan
isytrosauruds di temui di benua Afrika, India dan Antartika
 Mineral arang bate banyak terdapat di negaranegara beriklim sejuk seperti Kanada,
Amerika Syarikat dan Rusia-negara ini dahulu teiletak di Pangea beriklim panas
yang banyak hujan
(d)Terangkan kewujudan pelbagai bentuk muka bumi kawasan gunung berapi. [10]
Kewujudan pelbagai bentuk muka bumf kawasan gunung berapi:

 Dataran lava-terjadi apabila aliran lava membeku di kawasan tanah tinggi mem-
bentuk dataran yang luas-contoh: Dataran Tinggi Deccan, India
 Daik-terjadi apabila magma membeku dalam rekahan menegak di dalam
kerak bumi - permukaan bumi terhakis menampilkan tiang batu yang tinggi
 Gizar-kawasan lopak Lumpur yang panas atau mendidih akibat pemanasan air
dari dalam bumi oleh magma
 Pancutan air panas-air panas yang memancut keluar dari lapisan kerak bumi
akibat pemanasan air dalam lapisan bumi oleh magma
 Tasik atau kolam air papas-mata air yang panas akibat pemanasan magma di
dalam kerak bumf-keluar ke permukaan bumf membentuk mata air panas-contoh:
Kolam Air Panas Poring, Ranau, Sabah.
 Kon gunung berapi-pelbagai bentuk kon gunung berapi akibat perbezaan
kekuatan letusan dan jenis lava yang dihambur keluar, contoh: kon lava asid
(curam), kon lava bes (landai)
©
 Lakolit-bentuk lava yang membeku di dalam lapisan bumi-bentuk seperti kulat

 Fakolit-bentuk lava yang membeku di dalam lapisan bumf-bentuk seperti
kepala paku
 Batolit-bentuk lava yang membeku dalam lapisan bumf-bentuk bongkah batuan
yang besar
©
11. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan gempa bumi? [5]
Gempa bumi boleh ditakrifkan sebagai pembebasan tenaga yang berlaku secara tiba-tiba
dari pusat gempa dan lazimnya menghasilkan gelombang kejutan yang berpunca daripada
sesaran di sepanjang garis gelinciran.
(b)Huraikan hubungan antara kejadian gempa bumi dasar laut dengan kejadian tsunami. [10]
Kejadian gempa bumi dasar laut dan kejadian tsunami mempunyai kaitan yang amat rapat.
Biasanya, gempa bumf dasar laut berpunca daripada berlakunva pertembungan atau
himpitan antara dua atau tiga plat-plat tektonik. Apabila ini berlaku menyebabkan daya
yang kuat terbebas dan ini menjadikan air laut bergelombang lebih daripada biasa.
Gelombang air laut yang besar ini menjadi ombak yang amat kuat dan bergerak pada
kelajuan yang tinggi ke arah pantai. Ombak besar inilah yang dikenali sebagai
tsunami.
Selain itu, gmpa bumi dasar laut boleh juga berlaku apabila terjadi proses gelinciran
plat tektonik. Apabila satu plat tektonik tergelincir maka daya terhasil dengan kuat. Daya
yang kuat ini akan terbebas melalui kawasan gelinciran tersebut dan bebas ke atas
memasuki air laut. Daya ini mampu menghasilkan gelombang yang tinggi dan
bergerak ke kawasan pantai sebagai tsunami atau ombak besar.
Gempa bumi dasar Taut boleh juga berlaku apabila berlaku kejadian pemisahan antara
dua atau tiga plat tektonik di dasar taut. Kejadian ini menyebabkan ruang besar antara
plat tektonik dan menyebabkan pergerakan air laut memasuki kawasan tersebut. Pada
masa yang sama wujud daya yang kuat dan daya ini akan berusaha mencari jalan
keluar daripada kawasan pemisah plat-plat tektonik tersebut. Daya yang kuat ini
akhirnya menolak semula air laut yang memasuki kawasan pemisah tadi ke atas dan
menjadikan gelombang kuat atau tsunami yang bergerak ke arah pantai di permukaan
laut.
(c) Jelaskan kesan tsunami terhadap alam sekitar manusia. [10]
Kesan penting yang dibawa oleh kejadian tsunami terhadap alam sekitar manusia ialah
kemusnahan harta benda. Apabila ombak besar melanda kawasan-kawasan perumahan atau
bandar seperti bandar Acheh, menyebabkan harta benda manusia seperti rumah,
bangunan kerajaan, kereta dan sebagainya hilang dan musnah. Keadaan ini turut
menyebabkan kemusnahan yang ketara kepada infrastruktur sesebuah bandar. Sistem jalan
raga, paip air, perhubungan dan sebagainya akan musnah dan dengan itu menyebabkan
penduduk mengalami kesukaran bergerak dan berhubung antara satu kawasan dengan
kawasan yang lain.
Kejadian tsunami juga menyebabkan kematian dan kecederaan. Kejadian tsunami
yang melanda bandar Acheh telah menyebabkan beratus ribu nyawa manusia
terkorban dan tidak kurang juga yang tercedera. Usaha membersihkan kawasan yang
dilanda tsunami mengambil masa yang lama dan dengan itu, bangkai-bangkai
binatang dan mayatmayat yang bertaburan boleh menyebabkan berlakunya
penyebaran atau wabak penyakit. Di samping, itu ramai penduduk yang kehilangan
anggota keluarga dan saudara mara. Keadaan ini meninggalkan kesan atau gangguan
psikologi atau trauma yang amat besar kepada mereka yang terselamat.
Tsunami juga menyebabkan kawasan-kawasan pertanian, perniagaan musnah dan ini
menjadikan manusia kehilangan mata pencarian. Bagi sesebuah negara, kejadian
tsunami ini boleh menyebabkan gangguan ekonomi yang amat ketara. Ramai manusia
©
akan menganggur dan dengan itu memungkin kan meningkatnya gejala penyakit sosial
yang ketara seperti mencuri, merompak dan sebagainya.
©
Gempa bumi bermaksud pembebasan tenaga yang cepat dari pusat gempa
menghasilkan gelombang kejutan berpunca daripada sesaran secara tiba-tiba di
sepanjang gelinciran.
(b)Jelaskan bagaimana gempa bumi boleh berlaku. [10]
Kejadian gempa bumf berlaku apabila:

 Dua atau tiga plat tektonik bertembung yang melepaskan tenaga secara tiba-tiba
sehingga menggegarkan lapisan kerak bumi dan akan dirasai di sepanjang
sempadan plat yang terlibat
 Gelinciran pada plat tektonik yang mengakibatkan berlakunya pergerakan turun atau
naik lapisan kerak bumi seterusnya akan mengeeuarkan gelombang seismik dan
menghasilkan gempa bumi
 Pemisahan antara plat tektonik akan melepaskan tenaga secara tiba-tiba sehingga
menggegarkan lapisan kerak bumi yang juga akan menghasilkan gempa bumi
 Runtuhan tanah/tebing tinggi pada skala yang besar di dalam tanah atau di luar
akan melepaskan tenaga secara tiba-tiba sehingga berlakunya kejadian gempa
(c) Bagaimanakah bencana gempa bumi tersebut boleh mengganggu kehidupan manusia? [10]
Kesan gempa bumi boleh mengganggu kehidupan manusia melalui:
 Kemusnahan harta benda-kemusnahan tempat tinggal, kenderaan
 Kehilangan nyawa-kejadian gempa bumi menyebabkan banyak nyawa terkorban
 Kehilangan mata pencarian-kemusnahan kawasan pertanian, kedai
 Gangguan psikologi/trauma-perasaan takut terhadap keselamatan diri dan
keluarga
 Wabak penyakit-merebaknya penyakit berjangkit akibat persekitaran yang kotor
©
Gempa bumi bermaksud pergerakan secara tiba-tiba yang berpunca daripada pusat gempa dan
lazimnya menyebabkan kemusnahan besar kerana ia melibatkan garisan gelinciran.
(b)Nyatakan dua sebab berlakunya gempa bumi. [10]
Punca gempa bumi ialah:-

 Kesan pertembungan antara dua atau tiga plat-plat tektonik
 Kesan gelinciran plat tektonik
(c) Huraikan masalah yang timbul apabila berlakunya gempa bumi pada skala yang besar. [10]
Impak terhadap alam sekitar manusia;

 Berpotensi menyebabkan kehilangan nyawa dan cerdera
 Menimbulkan perasaan trauma
 Penularan wabak penyakit
Impak terhadap alam sekitar fizikal;

 Meningkatkan kejadian tanah runtuh.
 Menyebabkan peningkatan kadar pemendapan.
 Perubahan landskap – kemusnahan hutan.
©
14. (a) (i) Apakah yang dimaksudkan dengan batuan? [3]
Batuan ialah:
 Pepejal
 Mengandungi pelbagai mineral
 Terikat sebagai jisim
(ii) Nyatakan tiga kumpulan batuan utama. [3]
Tiga batuan utama ialah:

 Igneus
 Enapan
 Metamorfosis
(b)Terangkan bagaimana batuan tersebut terbentuk. [9]
Cara pembentukkan batuan:

 Igneus-proses penyejukan dan pembekuan magma gunung berapi
 Enapan-proses enapan/mendapan bahan-bahan organik dan bukan
organik
 Metamorfosis-proses penjelamaan/perubahan daripada batuan asal
menjadi batuan yang baru
(c) Huraikan kepentingan pelbagai jenis batuan kepada kehidupan manusia. [10]
Kepentingan pelbagai jenis batuan:

 Igneus-bahan binaan-jalan raya dan binaan bangunan
 Enapan-pertanian-tanah lanar untuk tanaman padi; ignues lava bes untuk tanaman
padi dan jagung
 Enapan-tanah liat/syal-untuk industri tembikar dan batu bata; marmar-binaan
 Enapan-batu kapur membentuk kawasan pelancongan yang menarik
 Metamorfosis-mewujudkan kegiatan ekonomi perlombongan-arang batu, emas
 Metamorfosis-berlian/intan untuk hiasan wanita
©
15. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan kitaran batuan? [8]
 Kitaran batuan bermaksud batuan berubah dari satu jenis batu kepada satu jenis batu
kerana pengaruh tenaga eksogenik dan tenaga endogenik.Terdapat tiga jenis batu
iaitu batu igneus, mendak dan jelmaan
 Pembentukan batuan jenis igneus. Penyejukan dan pembekuan magma atau lava
membentuk igneus jalar dalam atau igneus jalar luar. Contohnya, batu granit, gabro
dan basalt
 Tenaga eksogenik melalui proses-proses penggondolan seperti luluhawa, hakisan,
pengangkutan dan pemendapan membentuk batu enapan seperti batu pasir dan batu
konglomerat
 Batu enapan seperti batu kapur, batu pasir, batu arang apabila terdedah kepada
tenaga endogenik seperti terdedah kepada sentuhan dan tembusan magma, batu asal
akan mengalami perubahan fizikal dan kimia. Batu mendak membentuk batu
jelmaan seperti batu kapur menjadi batu marmar dan batu arang menjadi batu
berlian
 Batu jelmaan yang terdapat di permukaan bumi akhirnya menjadi batu igneus
semula. Pengaruh kuasa endogenik melalui peleburan lapisan kerak bumi
(menyusup dalam lapisan mantel ketika pergerakan plat-plat bumi) akan mencairkan
lapisan kerak bumi lalu menghasil magma yang akan membeku semula
membentuk batu igneus
(b)Pilih mana-mana tiga ciri batuan dan bincangkan pengaruhnya terhadap proses-proses
luluhawa. [10]
Tiga ciri batuan dan pengaruhnya terhadap proses-proses luluhawa adalah seperti
berikut:
 Warna
- batu gelap menyerap banyak haba
- menggalakkan proses-proses luluhawa kimia dan fizikal
- batu cerah kurang menyerap haba, maka tindak balas kimia kurang berlaku
 Struktur. Batuan yang mempunyai banyak retakan, rekahan dan lubang akan mudah
mengalami proses luluhawa kimia dan fizikal. Contohnya, air mudah masuk dalam
rekahan batuan dan melarutkan komposisi kimia dalam batuan
 Kekerasan batuan
- batu keras seperti batu granit, lambat mengalami proses-proses luluhawa.
Manakala batuan lembut seperti batu kapur dan batu pasir mudah mengalami
proses-proses luluhawa
(c) Jelaskan mengapa regolit sangat tebal di kawasan tropika lembap. [7]
Regolit sangat tebal di kawasan tropika lembap kerana:
 Faktor iklim
- suhu lebih 27 °C sepanjang tahun
- Hukum Van Hoff iaitu setiap peningkatan 10°C akan menggalakkan tindak balas
kimia sebanyak dua hingga tiga kali ganda
 Faktor iklim
– hujan lebih 2000 mm setahun
– bekalan air hujan yang banyak menggalakkan proses-proses luluhawa kimia
secara giat. Kesemua proses-proses luluhawa memerlukan air
©
 Faktor biotik. Tindakan akar yang memecahkan batuan memudahkan kemasukan

cecair aktif ke dalam batuan. Tindak balas kimia mudah berlaku terhadap batuan
induk membentuk regolit tebal.
©
16. (a) Takrifkan batuan ekstrusif. [5]
Teori Plat tektonik

 Kerak bumi yang pecah terdiri daripada sembilan kepingan (plat) kecil dan sembilan
kepingan (plat) yang besar
 Arus perolakan magma dalam lapisan mantel luar (lapisan astenosfera)
menyebabkan kerak bumi retak
 Plat yang pecah akan bergerak dalam tiga cara iaitu berpisah, bertembung dan
berselisih
 Pergerakan plat-plat ini menyebabkan gangguangangguan tektonik seperti gempa
bumi, kegiatan gunung berapi, lipatan dan geliciran
(b)Huraikan empat faktor luluhawa mekanika dominan di kawasan beriklim tropika lembap. [8]
Fenomena-fenomena yang terjadi akibat pergerakan plat tektonik

 Di sempadan plat-plat. Pergerakan plat-plat tektonik telah menghasilkan pelbagai
kejadian gangguangangguan tektonik seperti gempa bumi, gelinciran, lipatan dan
 Proses geomorfologi. Kesemua gerakan ini akan melonggarkan struktur batuan
dan tanih tanih. Pada cerun-cerun bukit dan gunung dengan pengaruh tarikan
graviti akan berlaku pelbagai proses pergerakan jisim
 Perpisahan plat. Menghasilkan kejadian hanyutan benua lalu membentuk beberapa
benua dengan dipisahkan oleh lautan. Benua-benua ini masih bergerak. Wujud
juga jurang laut dan permatang laut pada dasar laut
 Pertembungan plat. Plat-plat yang bertembung telah menghasilkan beberapa sistem
pergunungan lipat seperti Alps, Himalaya, Andes dan Rockies. Kawasan
pertembungan juga sering kali wujud pelbagai kegiatan gunung berapi melalui
pembentukan igneus jalar dalam dan jalar luar
 Tsunami
 pergerakan plat-plat terutama di dasar laut akan menyebabkan air laut menerima
tenaga kinetik yang banyak
 lapisan air laut berupaya membentuk ombakombak raksasa dan memberi kesan
yang dahsyat terhadap geomorfologi, ekologi dan hidrologi sesuatu pantai
(c) Jelaskan perhubungan antara kawasan mendapan sungai dengan kegiatan manusia di sekitar
kawasan hilir sungai. [12]
Pengaruh kegiatan gunung berapi terhadap kehidupan manusia ialah:

 Pertanian. Letusan gunung berapi yang menghasilkan lava jenis bes. Dataran lava
sangat sesuai untuk kegiatan pertanian
 Pelancongan. Pembentukan bentuk-bentuk muka bumi seperti tasik kawah (Tasik
Toba) dan geisar (Taman Yellostone) menarik pelancong. Ia menjadi punca
pendapatan melalui ekopelancongan
 Rekreasi. Kolam air panas sesuai untuk mandi dan berendam. Dikatakan
mineral dari air panas mujarab untuk merawat pelbagai jenis penyakit kulit •
 Perlombongan. Pembentukan batuan jenis metamorfik atau jelmaan akibat
kegiatan letusan gunung berapi telah menghasilkan batuan marmar, berlian, gneis
dan sebagainya. Batuan ini dilombong untuk pelbagai kegunaan manusia
 Tenaga termal. Di kawasan gunung berapi seperti di Iceland, pemanasan sistem
©
saliran di permukaan oleh magma dalam lapisan kerak bumf telah menghasilkan
wap air pangs. Wap air yang panas, dijana untuk menghasilkan tenaga eletrik.
Suhu di rumah kaca jugs dikawal oleh wap air
©
17. (a) Dengan menggunakan peta dunia, tandakan satu kawasan gunung lipat bagi setiap benua yang
anda pilih. [5]
Gunung lipat muda yang ditandakan di peta ialah;

1. Banjaran pergunungan Rockies di Amerika Utara
2. Banjaran pergunungan Andes di Amerika Selatan
3. Banjaran pergunungan Alps di Eropah
4. Banjaran pergunungan Himalaya di Asia
5. Banjaran Pemisah Besar Australia
(b)Berikan huraian ringkas tentang proses kejadian sistem gunung lipat berdasarkan teori
perolakan. [8]
Gerakan-gerakan bumi mempengaruhi bentuk muka bumi dari segi;

 Gerakan. Gerakan bumi melibatkan gempa bumi, letupan gunung berapi, gelinciran dan
lipatan.
 Letupan gunung berapi membentuk pelbagai bentuk igneus jalar luar seperti kun gunung
berapi berbentuk kubah, bentuk perisai, kun komposit, kawah, dataran lava dan geisar
 Magma yang mengalami penyejukan dan pembekuan dalam kerak bumi membentuk batu
igneus jalar dalam seperti daik, sil, lakolit, lopolit, pakolit dan batolit
 Lipatan membentuk gunung lipat (antiklin), lurah/lembah (sinklin) dan nappe
 Gelinciran membentuk gunung bongkah (horst), lurah dan tasik
(c) Berdasarkan ciri-ciri simetrikal, huraikan bentuk muka bumi yang terhasil akibat proses
lipatan. [12]
Terdapat pelbagai gerakan bumi seperti gempa bumi, letupan gunung berapi, lipatan dan
gelinciran. Kesemua gerakan ini memberi kesan kepada kehidupan manusia dari segi;
Kesan positif
©
 Kegiatan pertanian. Letupan gunung berapi membentuk dataran lava. Dataran lava sangat
subur untuk aktiviti pertanian.
 Pelancongan dan rekreasi. Pembentukan geisar dan kolam air panas menjadi tumpuan
rekreasi dan nilai perubatan
 Kegiatan perlombongan. Pengaliran lava menghasilkan batuan jelmaan seperti berlian
dan batu marmar.
Kesan negatif
 Kehilangan nyawa manusia. letupan gunung berapi, gempa bumi dan gelinciran
membunuh ramai orang.
 Kerosakan harta benda. Bangunan, binaan kemudahan awam seperti jalan raya, landasan
kereta api, pelabuhan dan sebagainya musnah.
 Kegiatan ekonomi terjejas.
©
18. (a) Nyatakan proses-proses hakisan. [5]
 Cara-cara hakisan sungai ialah larutan, lagaan, geselan dan hidrol

 Jenis hakisan sungai ialah cara menegak (mendalam), melebar (mendatar) dan unduran
(ke belakang)
(b)Terangkan proses pembentukan tiga bentuk muka bumi tindakan hakisan sungai. [12]
 Bentuk-bentuk muka bumi hakisan sungai ialah air terjun, jeram, gaung, lubang periuk,
susuh bukit berpanca, lurah bukit V, jurang dan sebagainya.
 Air terjun
- terbentuk di peringkat hulu sungai
- dasar sungai curam menggalakkan proses hakisan menegak dan hidrol
- faktor geologi batuan mempengaruhi kejadian air terjun
 Gaung
- terdapat di peringkat hulu sungai
- dasar sungai yang sangat curam menggalakkan hakisan jenis menegak
- faktor batuan juga boleh mempengaruhi keberkesanan kejadian gaung
 Lubang periuk
- terdapat di peringkat pertengahan sungai
- faktor struktur batuan seperti rekahan dan lubang menggalakkan kejadian lubang
periuk
- proses hakisan lagaan, geselan dan hidrol menggiatkan pembentukan lubang periuk
(c) Jelaskan pengaruh bentuk muka bumi tindakan sungai terhadap kehidupan manusia. [8]
 Bentuk-bentuk muka bumi yang terhasil kesan daripada proses hakisan ialah air terjun,
gaung dan proses pemendapan ialah delta. Tasik ladam terbentuk daripada kedua-dua
proses iaitu hakisan dan pemendapan
 Air terjun
- terbentuk dari proses hakisan
- menggalakkan kegiatan manusia seperti rekrasi. Contohnya air terjun air panas,
Gunung Ledang dan Kota Tinggi, Johor
 Gaung
- terbentuk dari proses hakisan
- sesuai untuk pembinaan empangan kerana mempunyai keratan rentas bentuk V
- empangan dapat membekalkan air, mengawal banjir dan menjana kuasa elektrik
 Delta
- terbentuk dari proses pemendapan
- merupakan kawasan yang sangat landai dan rata
- amat sesuai untuk petempatan, pertanian dan pembinaan
- contoh Delta Mekong, Vietnam, Delta Ganges Brahmaputra, India dan Delta
Kemubu, Kelantan.
 Tasik ladam
- terbentuk dari proses hakisan dan pemendapan
- sesuai untuk aktiviti rekreasi dan akuakultur
©
19. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa mekanika? [5]
Luluhawa mekanika ialah:

 Proses pemecahan batuan
 Secara semula jadi
 Secara in situ
 Oleh unsur-unsur cuaca
 Matahri
 Ibun
(b)Jelaskan peranan kedua-dua unsur di atas terhadap proses luluhawa. [10]
Peranan matahari dan ibun:

 Matahari-mempengaruhi proses pengembangan dan pengecutan batuan-di
kawasan gurun panas waktu siang suhu tinggi menyebabkan batuan
mengembang-waktu malam suhu jatuh mendadak menyebabkan batuan
menguncup-proses ini berulang-ulang menyebabkan batuan retak dan pecah
 Matahari-menyebabkan proses basah-keringbatuan tepi pantai akan basah dan
mengembang apabila terkena air pasang/ombak-batuan kering dan menguncup
apabila ombak berlalu atau air surut-lama kelamaan batuan retak dan pecah
 Matahari-menyebabkan proses kelupasan batuan-batuan keras mengembang
apabila terkena bahang panas matahari-menguncup apabila waktu malam-
menyebabkan kulit luar batuan mengelupas
 Matahari-menyebabkan proses penghabluran garam-air garam dalam rekahan
batuan akan membeku membentuk hablur apabila disejat oleh haba matahari-
pembentukan hablur garam menyebabkan pengembangan hablur dalam rekahan
batuan-membaji rekahan batuan dan memecahkannya
 Ibun-kewujudan ibun di kawasan sederhana dunia dalam musim sejuk-
membeku dalam rekahan batuan akan menyebabkan pengembangan hablur-
membaji rekahan batuan-lama kelamaan batu pecah
(c) Mengapakah luluhawa dalaman sangat efektif di kawasan tropika lembap? [10]
Luluhawa dalaman sangat efektif di kawasan tropika lembap kerana:

 Hujan tahunan lebat melebihi 2000 mm-limpahan air permukaan banyak
menyebabkan proses infiltrasi (susupan) tinggi-air dapat masuk jauh ke dalam
tanah-melarutkan batuan jauh di dalam bumi
 Hujan turun sepanjang tahun-tanah sentiasa lembap dan banyak kandungan air-
larutan kimia berlaku
 Suhu udara yang tinggi antara 25-30 °C-cuaca pa p as menyebabkan air
permukaan panaslarutan kimia lebih cepat berlaku
 Hutan yang padat dengan pokok-pokok besarakar tunjang pokok menjalar jauh
ke dalam bumi-melakukan Luluhawa biotik-memecahkan batuan dalam bumi
melalui proses bajian akar
 Banyak hidupan mikroorganisma-cacing, bakteria-menggalakkan Luluhawa
biotik melalui proses larutan organan
 Hujan banyak dan kerap-menyebabkan proses larut resap tinggi dan jauh ke
dalam tanah-proses pereputan organan cepat-menjadi humus
©
20. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa kimia dan luluhawa mekanika? [5]
Luluhawa kimia
· Merujuk kepada proses pereputan atau penguraian batuan kesan
daripada tindak balas dengan air atau larutan sehingga mineral batuan bertukar.
Antara proses luluhawa kimia ialah proses larutan dan pengkarbonan.
· Larutan—air yang menyerap di dalam batuan akan mengembang dan
merenggangkan rekahan dalam batuan. Batuan kuartza dan felsfar akan
bertukar kepada kaolin atau tanah liat melalui hidrolisis
· Pengkarbonan—air hujan yang mengandungi galian terlarut bertindak sebagai
asid karbonat lemah. Contohnya pada batuan kapur, kalsium karbonat akan
terlarut dan menjadi kalsium bikarbonat H2O + Coe –> H2CO3
Luluhawa fizikal
· Luluhawa fizikal merujuk kepada pemecahan batuan menjadi bahagian yang
lebih kecil. Agen-agen yang terlibat ialah hujan, tindakan fros, matahari dan
angin. Perubahan suhu di kawasan tropika lembap khasnya siang yang panas dan
malam yang sejuk serta hujan lebat sepanjang tahun mempercepatkan kejadian
luluhawa fizikal
· Tindakan hujan—hujan memainkan peranan penting sebagai agen penting
luluhawa fizikal. Semasa hujan lebat, puin batu dihanyutkan
· Perubahan suhu siang dan malam—proses pengulangan panas dan sejuk
menyebabkan tekanan dan regangan sebelah dalam yang akhirnya
memecahkan batuan
· Tindakan fros di kawasan tanah tinggi. Jika terdapat rekahan bate-batuan, air
yang terperangkap akan membeku semasa suhu sejuk. Pembekuan
menyebabkan ais mengembang. Apabila suhu bertukar panas, akan
menyebabkan pada akhirnya batuan terlerai dan jatuh di kawasan kaki bukit
(b)Jelaskan kesan luluhawa kepada pembentukan landskap dan manusia. [10]
Antara kesan luluhawa terhadap pembentukan landskap

· Di kawasan bate kapur akan wujud stalaktit dan stalagmit
· Di kaki bukit banyak batu halus
· Galian yang mempunyai ferum bertukar menjadi warna perang
Antara kesan luluhawa terhadap aktiviti manusia

· Kesan luluhawa fizikal seperti proses tindakan akar menyebabkan
struktur pembinaan seperti di jalan tar mullah merekah. Selain itu. aktiviti
pembesaran akar tumbuhan di kawasan bercerun menyebabkan tanah
runtuh. Justeru manusia bertindak menanam jenis pokok yang tidak ber -
akar tunjang berdekatan kawasan perumahan. jalan raya dan sebagainya
· Cerun bukit menjadi tidak stabil kesan hujan lebat dan panas yang bersilih
ganti serta menggalakkan luluhawa. Justeru, manusia mengambil
pelbagai langkah untuk mengawal bahagian cerun bukit yang menghadap
ruang aktiviti manusia dikawal daripada runtuh. Contohnya dengan me-
nyimen cerun bukit, membuat gabion, menutup cerun dengan sungkup dan
sebagainya.
©
(c) Jelaskan dua perbezaan antara luluhawa kimia dan luluhawa mekanika. [10]
Perbezaan antara luluhawa kimia dan fizikal ialah:

· Luluhawa kimia ketara di kawasan beriklim khatulistiwa dan tropika panas,
manakala luluhawa fizikal ketara di kawasan beriklim panas atau sejuk
· Luluhawa kimia melibatkan proses pengkarbonan. pengoksidaan; manakala
luluhawa fizikal melibatkan proses pemecahan bongkah dan bijian
©
21. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa dalaman? [5]
Istilah luluhawa membawa maksud membawa maksud proses-proses luluhawa kimia dan
fizikal. Proses-proses ini berlaku di dalam batuan induk, iaitu secara insitu dengan bantuan
unsur-unsur iklim. Batuan akan mengalami perubahan kimia dan fizikal.
(b)Terangkan mengapa luluhawa jenis ini sangat dominan di kawasan tropika lembap. [10]
Faktor-faktor luluhawa dalaman dominan di kawasan tropika lembap ialah;

 Faktor iklim
- Hujan yang banyak lebih 2000 mm sepanjang tahun. Bekalan air banyak
menggalakkan proses-proses luluhawa kimia
- Suhu yang tinggi lebih 27oC sepanjang tahun. Hukum Van Hoff menyifatkan kadar
haba yang banyak menggalakkan tindak balas kimia pada batuan induk
 Faktor biotik
- Litupan bumi yang tebal menggalakkan proses infiltrasi air ke dalam tanah. Bekalan
air bawah tanah menggalakkan tindak balas kimia terhadap batuan.
- Litupan bumi membekalkan bahan organik. Pereputan bahan organik menghasilkan
asid organan. Asid organan menggalakkan tindak balas kimia terhadap batuan induk.
- Akar litupan bumi menjalar dan masuk ke dalam rekahan batuan. Apabila ia
membesar, ia mengopek dan memecahkan batuan.
(c) Huraikan pengaruh proses luluhawa terhadap kehidupan manusia. [10]
Pengaruh proses luluhawa terhadap kehidupan manusia ialah;

 Pertanian
- Pereputan batuan menghasilkan regolit. Tanah yang tebal sesuai untuk kegiatan
pertanian.
 Industri tembikar
- Proses hidrolisis terhadap batu granit menghasilkan tanah liat. Tanah liat digunakan
untuk membuat tembikar, pasu dan barang hiasan
 Pelancongan
- Proses luluhawa membentuk pelbagai bentuk muka bumi di kawasan karst (batu
kapur). Pandang darat karst menarik pelancong.
 Perlombongan
- Pereputan batuan memendapkan logam bijih timah dalam tanah. Bijih timah banyak
terdapat dalam longgokan tanah mendap.
 Pembinaan
- Lapisan tebal tanah memudahkan kerja pembinaan bangunan dan jalan raya.
©
22. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa dalaman. [5]
Luluhawa dalaman juga dikenali sebagai luluhawa kimia yang merujuk kepada
penguunaan/pereputan batuan kesan tindak balas dengan air atau larutan sehingga
mineral batuan bertukar
(b)Jelaskan jenis-jenis luluhawa dalaman. [10]
Dua jenis luluhawa dalaman

· Pengkarbonan—tindak balas asid karbonik lemah dengan kalsium karbonat
· Larutan—air sebagai pelarut mineral contohnya kalsium membentuk pandang darat
karstseperti stalaktit dan stalagmit di Gua Isiah
(c) Huraikan faktor-faktor yang mempengaruhi proses luluhawa dalaman di kawasan beriklim
tropika. [10]
Faktor-faktor yang mempengaruhi proses luluhawa dalaman di kawasan iklim

tropika:
· Iklim—luluhawa bergantung pada air
· Suhu—suhu 27 °C — 32 °C dan bezantara kecil
· Faktor biotik—tumbuhan dan mikroorganisma, bakteria, cacing
©
23. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan sistem geomorfologi? [5]
Maksud sistem geomorfologi ialah satu kajian saintifik terhadap agen-agen geomorfologi.
Agen-agen geomorfologi melakukan proses-proses geomorfologi. Proses-proses
geomorfologi mmengukir permukaan bumi. Hasilnya terbentuk pelbagai konfigurasi landskap
di permukaan bumi.
(b)Berdasarkan jenis-jenis batuan, huraikan cara pembentukan dan ciri-ciri batuan tersebut. [12]
Cara pembentukan dan ciri-ciri batuan igneus, mendak dan metamorfosis ialah;
 Batu igneus
- Ia terbentuk kesan dari proses penyejukan, pembekuan magma dan lava. Magma
membeku dalam kerak bumi dan membentuk igneus jalar dalam. Lava membeku di
luar kerak bumi membentuk igneus jalar luar. Contoh batu igneus ialah batu granit,
gabro dan basol.
- Ciri-ciri batu igneus ialah batuan jenis ini sangat keras, berbentuk hablur kasar atau
halus dan tidak mengandungi fosil.
 Batu mendak
- Batu mendak terbentuk secara mekanika seperti proses-proses penggondolan,
luluhawa, hakisan, pengangkutan, pemendapan batuan dan tanah. Ia mengalami
proses simentasi dan terlekat. Contoh batu mendak ialah batu pasir, batu syil dan
batu konglomerat.
- Batu mendak terbetuk secara organik. Pokok yang mati termendap dalam lapisan
tanah membentuk arang batu. Hidupan laut yang mati termendap di dasar laut seperti
kulit kerang dan siput membentuk batu kapur
- Ciri-ciri batu mendak ialah batuan jenis ini biasanya agak lembut, struktur berlapis-
lapis dan mengandungi fosil haiwan dan tumbuhan.
 Batu metamorfosis
- Batu metamorfosis terbentuk dari proses penembusan atau sentuhan magma terhadap
batuan di dalam atau di luar kerak bumi. Batuan asal mengalami tekanan dan suhu
yang tinggi. Juga mengalami perubahan fizikal dan kimia. Contohnya batu kapur
menjadi batu marmar, batu arang betukar menjadi berlian, batu syil bertukar menjadi
batu syis.
- Ciri-ciri batu metamorfosis ialah batu jenis ini sangat keras, berlaku perubahan isi
kandungan kima dan struktur batuan.
(c) Terangkan bagaimana kehidupan manusia dipengaruhi oleh jenis-jenis batuan. [8]
Pengaruh pelbagai jenis batuan terhadap kehidupan manusia ialah;

 Bahan pembinaan bagunan dan jalan raya seperti batu granit dan batu marmar
 Bahan perhiasan khasnya barang kemas wanita seperti batu permata, berlian dan delima
 Bahan api untuk kegunaan kilang dan domestik. Contohnya arang batu digunakan
sebagai bahan pembakaran
 Bahan mentah insudtri pembuatan. Contohnya batu kapur penting dalam industri simen.
Arang batu penting dalam industri peleburan bijih besi.
©
24. (a) Huraikan secara ringkas ciri-ciri struktur bumi. [8]
Ciri-ciri struktur bumi

 Terdapat tiga lapisan bumi iaitu kerak bumi, mantel dan teras.
 Ketebalan kerak bumi paling nipis (30 – 50 km), diikuti teras paling tebal (3000 km)
 Suhu semakin meningkat ke arah yang dalam. Lapisan kerak bumi (300oC), mantel
(1500oC) dan teras (3600 – 5000oC)
 Ketumpatan. Semakin dalam semakin tumpat.
 Kandungan. Lapisan kerak bumi terdiri dari sima dan silika, mantel terdiri dari olivine
dan piroksin dan teras terdiri dari besi dan nikel.
(b)Jelaskan bagaimana ciri-ciri batuan mempengaruhi proses-proses luluhawa. [10]
Ciri-ciri batuan yang boleh mempengaruhi proses-proses luluhawa ialah;

 Warna batuan
- Batu yang gelap seperti gabro lebih mudah mengalami proses-proses luluhawa
berbanding batu yang cerah
- Batu yang gelap menyerap lebih banyak haba berbanding batu yang cerah. Batu
gelap lebih cepat mengembang dan pecah serta mudah mengalami tindak balas kimia
 Struktur batuan
- Batu yang mempunyai rekahan dan retakan menggalakkan tindakan akar (proses
luluhawa fizikal) serta luluhawa kimia kerana air mudah memasuki rekahan
- Batu berlapis-lapis mengalami proses luluhawa pensuriaan di gurun panas
 Kandungan kimia
- Galian yang berlainan mempunyai warna yang berlainan
- Kadar kembang-kecut yang berbeza menggalakkan proses luluhawa relaian bijian di
gurun
 Kekerasan batuan
- Jenis batuan yang keras seperti granit dan gabro kurang mengalami proses-proses
luluhawa berbanding batu jenis lembut seperti batu kapur dan batu pasir
(c) Nyatakan peranan tumbuh-tumbuhan dalam mempengaruhi proses luluhawa. [7]
Peranan tumbuh-tumbuhan dalam mempengaruhi proses luluhawa;

 Tumbuhan melakukan proses tindakan akar dalam batuan yang mempunyai rekahan dan
retakan
 Akar tumbuhan yang menjalar masuk ke dalam rekahan dan retakan mengeluarkan
rembesan kimia yang menggalakkan proses tindak balas kimia dalam batuan
 Litupan bumi yang tebal menggalakkan proses infiltrasi air hujan ke dalam tanah dan
seterusnya menggalakkan proses luluhawa dalaman
 Tumbuhan membekalkan bahan organik. Proses pereputan tumbuhan yang mati
membekalkan asid organik yang meningkatkan kadar luluhawa kimia dalam batuan.
©
25. (a) Dengan menggunakan peta dunia, label dan namakan gunung lipat muda. [5]
Gunung lipat muda yang ditandakan di peta ialah:

1. Banjaran pergunungan Rockies di Amerika Utara
2. Banjaran pergunungan Andes di Amerika Selatan
3. Banjaran pergunungan Alps di Eropah
4. Banjaran pergunungan Himalaya di benua kecil India
5. Banjaran Titiwangsa dan Crocker di Malaysia
6. Banjaran Pemisah Besar Australia
(b)Terangkan bagaimana gerakan-gerakan bumi mempengaruhi bentuk muka bumi. [10]
Gerakan-gerakan bumi mempengaruhi bentuk muka bumf dari segi:

 Gerakan. Gerakan bumi melibatkan gempa bumf,
letupan gunung berapi, gelinciran dan lipatan
 Letupan gunung berapi membentuk pelbagai bentuk igneus jalar luar seperti
kun gunung berapi berbentuk kubah, bentuk perisai, kun komposit, kawah,
dataran lava dan geisar
 Magma yang mengalami penyejukan dan pem bekuan dalam kerak bumi
membentuk batu igneus jalar dalam seperti daik, sil, lakolit, lopolit, pakolit dan
batolit
 Lipatan membentuk gunung lipat (antiklin), lurah/ lembah (sinklin) dan nappe
 Gelinciran membentuk gunung bongkah (horst), lurah dan tasik
(c) Jelaskan kesan gerakan-gerakan bumi terhadap kehidupan manusia. [10]
Terdapat pelbagai gerakan bumf seperti gempa bumf, letupan gunung berapi,
lipatan dan gelinciran. Kesemua gerakan ini memberi kesan kepada kehidupan
©
manusia dari segi:
Kesan positif
 Kegiatan pertanian. Letupan gunung berapi membentuk dataran lava. Dataran
lava sangat subur untuk aktiviti pertanian
 Pelancongan dan rekreasi. Pembentukan geisar dan kolam air panas menjadi
tumpuan rekreasi dan nilai perubatan
 Kegiatan perlombongan. Pengaliran lava menghasilkan batu jelmaan seperti berlian
dan batu marmar
– aktiviti perlombongan memberi peluang pekerjaan dan pendapatan negara
– letupan gunung berapi turut menghasilkan pemendapan belerang
Kesan negatif
 Kehilangan nyawa manusia. Letupan gunung berapi, gempa bumi dan lipatan
membunuh orang Contohnya pada 26 Disember 2004, kejadian tsunami akibat
gempa bumf telah meragut nyawa ratusan ribu orang
 Kerosakan harta benda
– bangunan, binaan kemudahan awam seperti jalan raya, landasan kereta api,
pelabuhan dan sebagainya turut termusnah. Tanaman dan ternakan juga
turut termusnah
©
26. (a) Huraikan secara ringkas bagaimana muatan sungai diangkut. [5]
Cara-cara muatan sungai diangkut;

 Seretan atau heretan batu tongkol
 Golekan atau gulingan serpihan batu
 Loncatan atau lompatan ketulan batu
 Ampaian butiran pasir yang halus, tanah liat
 Apungan daun, ranting kayu
(b)Terangkan faktor-faktor yang menyebabkan proses pemendapan di sesuatu sungai. [8]
Faktor-faktor yang mempengaruhi proses pemendapan di sesuatu sungai;

 Peringkat sungai
- Dasar sungai landai di peringkat hilir sungai
- Arus sungai mengalir dengan perlahan dan tenaga kinetik hilang
- Keupayaan mengangkut mujatan turut hilang dan berlaku proses pemendapan
 Iklim
- Pada musim kemarau, isipadu air berkurangan
- Isipadu air yang sedikit menyebabkan arus sungai halaju air turut merosot
- Halaju air yang perlahan menyebabkan arus sungai hilang keupayaan mengangkut
dan berlaku proses pemendapan
 Halangan di dasar sungai
- Batu-batu tongkol menghalang pergerakan dan menyebabkan arus menjadi perlahan.
Apabila halaju arus sungai perlahan, maka sungai akan memendapkan bahan atau
muatan yang dibawa
- Arus sungai yang perlahan akan hilang tenaga kinetik dan menyebabkan berlaku
proses pemendapan
- Bentuk muka bumi seperti lubang periuk dan sebarang lekukan memperlahankan
pengaliran air dan berlaku proses pemendapan
 Litupan bumi
- Di tebing sungai, khususnya di peringkat hilir yang dilitupi pokok kayu bakau.
Dahan-dahan yang tercondong dan sistem akar yang timbul akan memperlahankan
pergerakan air. air yang hilang tenaga kinetik, tidak berupaya mengangkut bahan dan
berlaku proses pemendapan
 Aktiviti manusia
- Pembinaan jeti di tebing sungai, jambatan dan titi merentasi sungai akan menghalang
pergerakan air. arus sungai menjadi perlahan dan mengurangkan keupayaan
mengangkut muatan sungai yang akhirnya menyebabkan berlaku proses pemendapan
(c) Jelaskan proses pembentukan bentuk-bentuk muka bumi pemendapan sungai. [12]
Proses pembentukan bentuk-bentuk muka bumi pemendapan sungai;

 Tasik ladam
- Berlaku di bahagian likuan sungai di peringkat hilir sungai
- Di bahagian luar likuan berlaku proses hakisan hidrol dan hakisan melebar bersama
runtuhan tebing. Bahan ini bersama muatan sungai dimendapkan di bahagian dalam
likuan sungai.
©
- Lama-kelaman tindakan hakisan sungai di kedua-dua bahagian luar likuan sungai

akan bersambung. Manakala pemendapan yang berlanjutan pula akan menghalang
pengaliran air dalam bahagian terpenggal dan membentuk tasik ladam
 Delta
- Berlaku di bahagian muara sungai di peringkat hilir.
- Dasar sungai yang sangat landai menyebabkan air sungai hilang tenaga kinetik.
Sungai hilang keupayaan untuk mengangkut muatan dan berlaku proses pemendapan
 Dataran banjir
- Berlaku di peringkat hilir sungai
- Pada musim tengkujuh berlaku banjir besar. Air banjir akan melimpahi tebing sungai
dan memendapkan bahan-bahan hakisan di kedua-dua tebing sungai.
- Banjir besar membawa bersama muatan yang pelbagai dan berkapasiti besar. Hal ini
meningkatkan kadar hakisan
- Muatan sungai ialah dalam bentuk tanah lanar, tanah liat dan selut kemudainnya
dimendapkan di kedua-dua tebing. Fenomena banjir berkala akan membentuk
dataran banjir
©
27. (a) Nyatakan agen-agen geomorfologi yang terdapat di kawasan tropika lembap. [8]
Agen-agen geomorfologi yang terdapat di kawasan tropika lembap ialah:

 Air mengalir contohnya, sistem saliran sungai
 Tindakan ombak di pinggir pantai
 Tindakan luluhawa
(b)Terangkan bagaimana hasil gabungan kuasa endogenik dan eksogenik mempengaruhi

konfigurasi landskap. [10]
Gabungan kuasa endogenik dan eksogenik mempengaruhi landskap ialah:

 Bentuk muka bumi yang terhasil akibat kuasa endogenik dan kemudian tindakan
kuasa eksogenik ialah
- bentuk igneus jalar dalam seperti daik menjadi tiang atau dinding akibat proses-
proses penggondolan seperti luluhawa dan hakisan
- pendedahan batolit dan lakolit melalui proses-proses penggondolan
menghasilkan kubah dan kon
- pendedahan daik di lembah saliran sungai menghasilkan air terjun dan jeram
 Bentuk muka bumi akibat kuasa eksogenik dan kemudian tindakan kuasa
endogenik ialah:
– tindakan agen geomorfologi seperti sistem saliran sungai yang menghasilkan
tanah pamah dan dataran banjir boleh membentuk kawasan pergunungan akibat
tindakan kuasa endogenik seperti lipatan
– kuasa endogenik seperti gelinciran berupaya menghasilkan pergunungan jenis
bongkah dan lurah gelinciran yang seterusnya boleh membentuk sistem saliran
(c) Jelaskan pengaruh kuasa endogenik terhadap kehidupan manusia. [10]
Pengaruh kuasa endogenik terhadap kehidupan manusia ialah:

Pengaruh positif
 Pembentukan gunung berapi jenis lava bes sesuai untuk kegiatan pertanian
 Pembentukan tasik kawah dan kolam air panas serta geisar sesuai untuk
kegiatan rekreasi dan pelancongan
 Pengaliran magma yang menyentuh dan menembus batuan jenis igneus dan
mendak menghasilkan
 batu jenis jelmaan seperti marmar, berlian dan kuartza menggalakkan kegiatan
perlombongan
Pengaruh negatif
 Gangguan-gangguan tektonik seperti gempa bumi dan letusan gunung berapi
boleh mengancam nyawa penduduk
 Harta benda seperti tanaman, ternakan, kemudahan infrastruktur boleh mengalami
kemusnahan
 Manusia boleh mengalami kekurangan makanan dan kebuluran serta penyakit
kerana kemusnahan sumber-sumber makanan
©
Peta di bawah menunjukkan pelbagai bentuk muka bumi pemendapan di sesuatu pinggir pantai.
28. (a) Berdasarkan peta di atas, nyatakan bentuk-bentuk bumi A, B, C dan D serta jenis arus yang
terdapat di kawasan P dan Q. [6]
 Bentuk muka bumi A ialah anak tanjung taji

 Bentuk muka bumi B ialah pulau atau delta
 Bentuk muka bumi C ialah pantai
 Bentuk muka bumi D ialah lagun
 Jenis arus P ialah arus pesisir pantai
 Q ialah arus sungai
©
(b)Terangkan proses pembentukan bentuk bumi pemendapan di kawasan bertanda A, B dan C.

[9]
Proses pembentukan:
 Anak tanjung taji merupakan beting pasir yang terdiri daripada timbunan pasir
dan kelikir. Arus pesisir pantai bertanggungjawab terhadap proses mengangkut
dan memendap bahan-bahan terutama yang berpunca dari muara sungai. Bentuk
yang meruncing ke arah daratan terhasil kesan kedatangan ombak secara serong ke
arah pantai
 Pulau atau delta terhasil kesan pemendapan berlaku di muara sungai. Dasar
sungai yang cetek menyebabkan air hilang keupayaan untuk mengangkut. Bahan-
bahan pemendapan ini terhasil semasa proses pengangkutan sungai. Ombak dan
arus pesisir pantai juga mempengaruhi proses pemendapan di kuala sungai
 Pantai merupakan timbunan bahan yang diangkut oleh ombak dan arus pesisir
pantai. Bahan pemendapan terdiri dari pasir, batu lada dan batu kelikir. Damparan
ombak pembina bertanggungjawab terhadap timbunan bahan
(c) Huraikan peranan tumbuhan semula jadi yang terdapat di pinggir pantai terhadap alam sekitar
fizikal. [10]
Peranan tumbuhan semula jadi di pinggir pantai terhadap alam sekitar fizikal ialah:
 Sistem geomorfologi.
- hutan paya bakau melalui sistem akar dan cabang dahan yang rendang dan padat
dapat mengawal tindakan hakisan ombak
- halaju air ombak dapat diperlahankan
- litupan bumi seperti paya bakau yang memperlahankan tindakan ombak
berperanan memerangkap segala jenis enapan. Berlaku proses pemendapan
sedimen dalam bentuk lumpur dan selut membentuk pantai berlumpur
 Sistem ekologi. Ekosistem hutan paya bakau menjadi habitat kepada pelbagai
jenis hidupan flora dan fauna. Kawasan ini sesuai untuk pertumbuhan pokok
nipah, gelam dan sebagainya. Ia juga menjadi lokasi pembiakan ketam, kerang,
udang, ikan dan sebagainya
 Ekosistem paya bakau turut menjaga keseimbangan pertukaran gas karbon dioksida
dan oksigen melalui proses fotosintesis. Suhu mikro tempatan turut dikawal.
Kadar transpirasi yang tinggi pula menggalakkan kerpasan
 Sistem hidrologi. Litupan bumf yang padat di pinggir pantai yang
memerangkap pelbagai jenis enapan dapat mengawal kejernihan air
29. (a) Terangkan dengan ringkas jenis-jenis ombak. [8]
Terdapat dua jenis ombak iaitu:

 Ombak pembina
- ombak yang rendah
- mempunyai damparan yang kuat berbanding kuasa surutan
- terbentuk pada dasar pinggir pantai yang cetek
 Ombak pembinasa
- ombak yang tinggi
- mempunyai kuasa damparan yang lemah berbanding surutan
- terbentuk pada dasar pinggir pantai yang dalam
©
(b)Jelaskan proses-proses tindakan hakisan ombak. [9]
Terdapat empat cara hakisan ombak iaitu:

 Hakisan larutan. Air Taut bersifat kimia. Contohnya kandungan garam
bertindak menghakis dan melarutkan batuan lembut seperti batu kapur dan
dolomite
 Hakisan lagaan. Bahan muatan Taut yang terdiri dari pelbagai jenis dan saiz
batuan berlaga antara satu sama lain dan pecah menjadi butiran kecil
 Cara hakisan geselan
– pergerakan air laut semasa berlaku ombak dan air pasang-surut
– menyebabkan muatan bergesel sesama sendir. dan membentuk batu ladan
dan kerikil
 Hakisan hidrol
- hempasan ombak ke tebing pantai yang berbatu
- memampatkan udara dalam lekukan, lubang, rekahan atau retakan
- apabila ombak mengundur, udara yang berada dalam rekahan tadi berkembang.
Proses ulangalik ombak hempas dan undur menyebabkan udara termampat dan
mengembang seterusnya melemahkan struktur batuan
- lubang membesar dan diikuti runtuhan tebing lubang
(c) Huraikan pengaruh bentuk-bentuk muka bumi pinggir pantai dalam kehidupan manusia. [8]
Pengaruh bentuk-bentuk muka bumf pinggir pantai dalam kehidupan manusia ialah:
 Pantai berpasir. Sesuai untuk aktiviti rekreasi dan pelancongan
 Teluk atau lagun. Sesuai untuk pembinaan pelabuhan kerana terlindung dari ribut
dan angin kencang
 Tebing tinggi. Pembinaan rumah api sebagai petunjuk
pemandu kapal-kapal laut pada waktu malam
 Paya masin atau rawa masin–sesuai untuk kegiatan akuakultur
©
30. (a) Takrifkan batuan ekstrusif. [5]
Takrif batuan ekstrusif ialah:

 Batuan ekstrusif ialah batuan cair yang dipancut keluar ke permukaan bumi dari
kawasan perut bumf mengalami proses pembekuan yang segera apabila terkena
udara luaran.
(b)Huraikan empat faktor luluhawa mekanika yang dominan di kawasan beriklim tropika
lembap. [8]
Empat faktor luluhawa mekanika yang dominan di kawasan beriklim tropika lembap
ialah:
 Tumbuh-tumbuhan
 Iklim–perubahan suhu siang dan ma'am.
 Aktiviti manusia
 Mikroorganisma
 Perubahan kandungan kimia
(c) Jelaskan kaitan antara kawasan mendapan sungai dengan kegiatan manusia di sekitar kawasan
hilir sungai. [12]
Kaitan antara kawasan mendapan sungai dengan kegiatan manusia di sekitar kawasan
hilir sungai ialah:
 Kenai pasti jenis mendapan sungai yang ada-aluvium, kelodak, pasir
 Menggalakkan pelancongan
 Melakukan kegiatan pembinaan petempatan
 Menggalakkan aktiviti industri hiliran
©
31. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan aliran lumpur? [4]
Maksud aliran lumpur ialah:

 Pergerakan menurun cerun yang terdiri daripada campuran tanih dan air yang
berlebihan terutamanya selepas berlakunya hujan yang lebat dan lama
(b)Jelaskan faktor berlakunya aliran lumpur. [9]
Faktor-faktor berlakunya aliran lumpur ialah:

 Bahagian bukit atau kawasan tadahan yang mengalami aktiviti pembalakan hingga
berkeadaan gondol dan terdedah kepada hakisan
 Berlaku hujan lebat yang lama hingga kandungan lembapan tanih begitu banyak
 Kedudukan dan pembentukan tanih di atas batuan dasar yang tidak mantap
(c) Huraikan kesan aliran lumpur terhadap alam sekitar manusia dan alam sekitar fizikal. [12]
Kesan aliran lumpur terhadap alam sekitar manusia dan alam sekitar fizikal ialah:
 Kesan kepada alam sekitar manusia.
- boleh menyebabkan kehilangan dan kerosakan harta benda
- boleh menyebabkan kehilangan nyawa dan kecacatan
- boleh meningkatkan trauma dan masalah psikologi lain
 Kesan kepada alam sekitar fizikal
- meningkatkan masalah hakisan
- kerosakan kepada alam sekitar fizikal semula jadi
- berlaku proses pemendapan berlebihan di kawasan tanah rendah
- pembentukan alur aliran lumpur
©
32. (a) Nyatakan agen-agen hakisan dan pemendapan di zon pesisir pantai. [5]
Agen-agen hakisan dan pemendapan ialah:

 Ombak pembinasa dan ombak pembina
 Arus pesisir pantai
 Arus laut
 Angin
 Air pasang surut
 Tindakan manusia
(b)Huraikan proses pembentukan bentuk muka bumi di pinggir pantai. [10]
Proses pembentukan muka bumi pinggir pantai yang terbentuk akibat proses
hakisan ialah tanjung dan teluk.
 Tanjung dan teluk
– Ia terbentuk hasil daripada tindakan ombak yang berlaku terus menerus terhadap
batuan yang tidak sama kerasnya hingga menyebabkan pinggir laut yang tidak
sekata. Batuan lembut lebih cepat terhakis lalu membentuk teluk. Batuan yang
keras kekal di tempatnya dan menjadi tanjung.
(c) Jelaskan langkah-langkah yang boleh diambil untuk mengatasi masalah kemerosotan alam
sekitar pinggir pantai. [10]
Langkah-langkah untuk mengatasi masalah kemerosotan persekitaran pinggir

pantai ialah:
 Mengekalkan keadaan hijau
– kawasan yang telah dirosakkan atau dimusnah-
kan hutan paya bakau harus ditanam semula
– keperluan untuk hasil hutan kayu bakau boleh dilakukan secara terkawal, iaitu
kaedah sivilkultur
 Kempen menghayati alam sekitar pinggir pantai
– orang ramai terutama penghuni, pengusaha dan pelawat harus dididik atau
didedahkan keperluan menjaga ekosistem persekitaran pinggir pantai pihak
media dapat memainkan peranan yang positif melalui kempen mencintai
persekitaran pantai dan mendedahkan kepentingannya terhadap masa depan
manusia
– kegiatan gotong royong membersihkan boleh diadakan dari masa ke masa
 Menguatkuasa undang-undang
– pihak berkuasa tempatan dan agensi-agensi kerajaan seperti Jabatan
Alam Sekitar seharusnya bertindak dengan tegas terhadap mana-mana pihak
yang mencemar, merosak dan memusnahkan persekitaran pinggir pantai
– denda dan hukuman yang berat perlu dikenakan. Pihak tersebut juga perlu
mengadakan sesi pemantauan secara kerap
– garis panduan mengawal pembangunan di atas zon litoral harus
diperkenalkan untuk mengelak kemusnahan persekitaran pantai
 Tindakan kejuruteraan
– pinggir pantai yang terdedah kepada tindakan ombak perlu diawasi dengan
teliti
– langkah-langkah mengawal proses hakisan mesti dipantau pada setiap
©
masa.
33. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan lembangan saliran? [5]
Lembangan saliran merujuk kepada kawasan legeh sungai yang terdiri daripada sungai
induk dan cawangan-cawangannya yang disempadani oleh garisan legeh yang memi-
sahkannya dengan Lembangan sungai yang lain. Lembangan saliran juga menjadi kawasan
tadahan air.
(b)Huraikan faktor-faktor yang mempengaruhi kadar hakisan di dalam alur sungai. [12]
Faktor-Faktor yang mempengaruhi kadar hakisan di dalam alur sungai:

 Gradien (kecerunan)-kecerunan dasar alur sungai yang curam mempengaruhi
halaju arus-di bahagian hulu sungai kadar hakisannya lebih pesat berbanding dengan
bahagian tengah dan hilirnya
 Isi padu air sungai-kuantiti air sungai amat mempengaruhi keberkesanan proses
larutan dan hidraulik-semakin banyak air sungai semakin tinggi tenaga potensinya
dan juga kelarutan air sungai tersebut, menambahkan kekuatan hakisan sungai itu
sendiri
 Kuantiti dan kualiti bahan-dilihat secara relatif dengan keras-lembut batuan
tebing dan dasar alur sungai, sekiranya bahan yang dibawa oleh air sungai banyak
dan keras. maka hakisan tinggi
 Faktor geometri alur-bentuk alur yang lures akan mengalami hakisan yang kuat
kerana taburan tenaga bagi keseluruhan geometr.: alur adalah sama dan seimbang,
bentuk alur yang berliku, taburan tenaganya tidak sama menyebabkan tebing yang
cekung akan: berlaku hakisan manakala tebing yang cembung mengalami
pemendapan
 Ciri-ciri geologi dasar jika tebing dan dasar sungai dibentuk oleh geologi batuan
yang lembut seperti batu kapur, dolomit dan gipsum, maka is mudah dihakis
melalui proses larutan
 Sifat tumbuhan-bertindak untuk mengikat dan mencengkam geologi dan tanah di
tebing sungai daripada dihakis oleh air sungai
(c) Jelaskan empat kepentingan bentuk muka bumi hasil hakisan sungai kepada manusia. [8]
Kepentingan bentuk muka bumi hasil hakisan sungai kepada manusia:

 Lubang periuk-daya tarikan pelancong seperti Telaga Tujuh di Pulau Langkawi.
 Susuh bukit berpanca-kawasan ini dijadikan sebagai kawasan pelancongan dan
rekreas seperti tempat ekspedisi berkayak da:berakit
 Likuan sungai-timbunan pasir yang dimendapkan di tebing cembung boleh
digunaka atau dilombong untuk industri pembinaa-. seperti di tebing Sungai
Kelantan, Pahang dan Terengganu
 Air terjun-kawasan ekopelancongan ser:a boleti dijadikan pusat penjanaan tenaga
hidroelektrik contohnya, air terjun di La:a Iskandar, Tanah Tinggi Cameron
 Jeram-kawasan jeram penting sebaga: kawasan rekreasi dan pelancongan terutama
yang suka akan aktiviti lasak
©
34. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan hakisan? [5]
Proses pengukiran/penghausan permukaan cerun. alur sungai atau pinggir pantai serta
pengangkutan bahan oleh agen-agen hakisan seperti air mengalir, angin, titisan air hujan,
ombak, arus dan glasier.
(b)Huraikan proses hakisan permukaan di kawasan cerun. [10]
Tiga bentuk hakisan permukaan di cerun

·Hakisan percikan
- titisan air mencungkil butiran tanah membentuk lekukan-lekukan
- saiz lekukan bergantung kepada saiz hujan, kelebatan dan faktor perlindungan
permukaan bumi
·Hakisan kepingan
- butiran tanah yang telah terlerai akibat percikan air hujan akan dihakis dan di-
angkut oleh larian air permukaan
- kepingan-kepingan kecil tanah di permukaan cerun terhakis
·Hakisan galir
- bahan dihakis dan diangkut bersama air Bari bahagian atas ke bawah cerun me-
nerusi alur-alur kecil
- alur-alur kecil ini bersifat sementara dan hilang dalam tempoh yang singkat
·Hakisan galur
- bahan dihakis dan diangkut bersama air Bari bahagian atas cerun ke bawah cerun
menerusi alur-alur yang leas
- alur-alur ini bersifat kekal dan menjadi alas kepada pembentukan sungai
(c) Jelaskan bagaimana hakisan permukaan cerun tersebut dapat dikawal. [10]
Pengawalan hakisan cerun:

· Kaedah Perundangan
- kuat kuasakan undang-undang dan peraturan seperti Akta Pemeliharaan Tanah
dan Akta Parit dan Bangunan
- hukuman dan denda yang berat dikenakan ke atas individu atau syarikat yang me-
langgar peraturan dan undang-undang yang telah ditetapkan
· Kaedah bukan perundangan
- pembinaan teres-kawasan pertanian/ petempatan
- mengawal larian air permukaan semasa hujan lebat-perlahan tenaga
kinetik, kurang hakisan
· Pembinaan parit/longkang
- mengawal aliran air di permukaan cerun
- air hujan/larian air permukaan masuk ke dalam parit/longkang (kurang
hakisan kepingan)
- longkang dari bahan konkrit dan bertangga bagi menjamin
ketahanannya terhadap hakisan dan mengurangkan kelajuan
pergerakan air
· Menyimen permukaan cerun dan dibuat lubang-lubang bagi mengawal
aliran air bawah tanah-kurangkan percikan air hujan dan hakisan
kepingan
©
· Penanaman tumbuhan tutup bumi (rumput/ kekacang)-akar dapat

memegang dan mencengkam tanah, menggalakkan resapan air ke dalam
tanih
· Pendidikan formal-pendidikan Geografi, Alam Sekitar-kepentingan
kawasan cerun
· Kempen kesedaran-Jabatan Alam Sekitar (JAS) Sahabat Alam
Malaysia (SAM), Jabatan Perhutanan
©
35. (a) Nyatakan bagaimana beban sungai diangkut. [5]
Beban sungai diangkut melalui:

 Cara apungan-bahan-bahan yang ringan daya apungan tinggi seperti sampah
scrap, sisa pertanian
 Cara ampaian-hampir dan terampai di permukaan sungai, iaitu bahan-bahan
yang ringan seperti habuk
 Cara golekan-berat, berbentuk bulat dan bergolek di dasar sungai
 Cara loncatan/lompatan-serpihan batuan yang bentuknya bersegi-segi atau
bujur, melompat-lompat di bahagian dasar sungai
 Cara larutan-batuan mullah larut (batu kapur, dolomit), dilihat melalui
permbahan warna, rasa dan bau air sungai
 Cara seretan-bahan-bahan yang sangat besar seperti batu tongkol diseret
perlahan-lahan di bahagian dasar sungai
(b)Huraikan faktor yang mempengaruhi pengangkutan beban sungai. [8]
Faktor yang mempengaruhi pengangkutan beban sungai:

 Tenaga-isi padu air sungai tinggi (banjir), halaju aliran air sungai turut
bertambah (tenaga kinetik yang tinggi)-bahan diangkut dengan lebih banyak
dan cepat
 Cerun-peringkat hula, cerun sungai curam/ mempunyai aliran air yang deras-
bahan yang dihakis akan diangkut secara maksimum
 Cerun-peringkat tengah, cerun sungai agak landai/halaju aliran air berkurangan-
pengangkutan bahan pada peringkat ini kurang berkesan, sungai mula
memendapkan sebahagian daripada bahan yang diangkutnya
 Cerun-peringkat hilir, cerun sungai landai, proses pengangkutan minimum
sekali dan sungai memendapkan bahan yang diangkutnya
 Kekasaran alur-slur sungai licin, bahanbahan diangkut dengan lebih mudah
terutama pengangkutan cara golekan dan seretan; sebaliknya alur sungai yang
berlekuk, bahan yang diangkut tersekat dan melompat-lompat di dasar sungai
tersebut
 Halangan-tanpa halangan pada alur, kurang proses pemendapan bahan, jika
terdapat halangan semula jadi/buatan manusiaperangkap bahan yang diangkut
oleh aliran sungai tersebut lalu memendapkannya
 Saiz bahan-bahan besar/berat diangkut secara perlahan melalui cara
golekan/seretan dan bahan yang bersaiz kecil dan ringan seperti kelodak, habuk
dan debu akan diangkut secara apungan/ampaian
 Jenis bahan-daya apungan yang tinggi seperti sampah sarap dan sisa pertanian
akan diangkut oleh aliran air sungai secara apungan. Bahan yang berat seperti
batu tongkol akan diangkut secara seretan atau golekan
(c) Jelaskan kepentingan bentuk muka bumi hasil pemendapan sungai terhadap aktiviti manusia.
[12]
Kepentingan bentuk muka bumi basil pemendapan sungai:
 Dataran banjir-pertanian, perhubungan, akuakultur
 Delta-pertanian, perhubungan, akuakultur
 Tasik ladam-perikanan, rekreasi, akuakultur
 Tetambak-perhubungan
©
 Pulau-rekreasi, pertanian
 Beting pasir-perlombongan, rekreasi
©
36. (a) Nyatakan lima cara pengangkutan beban sungai. [5]
Lima cara pengangkutan beban sungai ialah seretan, larutan, lompatan atau lantunan,
apungan dan ampaian.
(b)Huraikan proses pembentukan tiga bentuk muka bumi hasil pemendapan sungai. [10]
Pemendapan bahan sungai lazimnya berlaku di sungai peringkat tua atau di sekitar kawasan
muara sesebuah sungai seperti sungai Pahang, Perak dan Kelantan. Pemendapan beban
sungai ini menghasilkan pelbagai bentuk muka bumi yang boleh dilihat pada hari ini.
Tiga bentuk yang terkenal ialah tasik ladam, delta dan tetambak atau dataran banjir.
Tasik ladam terbentuk apabila sungai yang berlikuliku di peringkat tua mengalami proses
hakisan pada tebing sebelah luar manakala tebing sebelah dalam mengalami proses
mendapan. Tindakan hakisan oleh arus sungai tersebut berlaku dalam tempoh yang lama
sehingga kedua-dua lengkok sungai menjadi semakin rapat. Proses hakisan arus sungai
bertindak secara berterusan hinggalah lengkok tebing sungai tadi terputus dan
menyebabkan arus sungai mengalir terus. Proses pemendapan akan terus berlaku
terutamanya di tebing sebelah dalam sungai sehinggalah likuan sungai tersebut terpisah
secara seluruhnya daripada aliran asal sungai. Akhirnya, sungai mengalir dengan satu aliran
baru yang bersifat lures dan memisahkan atau memenggalkan likuan sungai yang
membentuk seperti ladam kuda. Tinggalan likuan sungai inilah yang dipanggil tasik
ladam.
Bentuk pemendapan beban sungai yang kedua ialah delta. Lazimnya, proses
pemendapan beban sungai berlaku apabila arus sungai menjadi perlahan dan bertembung
dengan arus laut di kawasan muara sesebuah sungai. Apabila keadaan ini berlaku maka
secara umumnya sungai akan kehilangan daya atau tenaga untuk membawa terus beban
sungai. Se- baliknya, beban sungai akan dimendapkan di kawasan muara secara meluas.
Proses ini berlaku secara giat terutamanya bagi sungai yang banyak membawa beban
sungai dari peringkat pertengahan dan peringkat mudanya. Beban-beban sungai yang
lazim dimendapkan di kawasan muara termasuklah kelodak, lumpur, lempung, bahan-
bahan ampaian dan sebagainya. Proses pemendapan beban sungai ini berlaku di
kawasan kiri kanan sungai utama dan juga cawangan-cawangannya di sekitar muara.
Lama-kelamaan mendapan ini menjadi kawasan dataran timbul yang memenuhi
sekitar muara sungai dan is dikenali sebagai delta sungai.
Bentuk ketiga ialah tetambak atau dataran banjir. Bentuk ini terhasil apabila berlaku
banjir besar sehingga melimpahi ke tebing sungai. Limpahan air banjir ini biasanya
disertai dengan bahan-bahan sungai seperti kelodak, lumpur dan bahan ampaian. Setiap
kali banjir yang melimpahi tebing sungai, maka bahan-bahan tersebut akan
dimendapkan di kiri kanan tebing apabila air sungai surut. Lama kelamaan tetambak
sungai terbentuk dan is Lazimnya amat subur untuk aktiviti pertanian.
(c) Jelaskan tiga pengaruh bentuk muka bumi hasil pemendapan sungai terhadap aktiviti
manusia. [10]
Bentuk muka bumf hasil pemendapan beban sungai mempengaruhi pelbagai aktiviti
manusia terutamanya mereka yang tinggal di kawasan pantai dan muara sungai. Tasik ladam
menjadi kawasan yang amat sesuai dengan aktiviti penternakan ikan air tawar. Lazimnya,
kawasan tasik ladam tidak perlu diubahsuai untuk dijadikan kawasan ternakan air tawar
sepertimana membuat tasik buatan untuk tujuan yang sama. Oleh itu, kos yang minimum
diperlukan untuk menjalankan ternakan ikan air tawar di kawasan tasik ladam.
©
Selain itu, tasik ladam juga boleh dijadikan kawasan rekreasi dan menjadi kawasan
daya tarikan pelancong baik pelancong dalam negeri mahupun luar negara. Pelbagai
kemudahan boleh disediakan di kawasan tasik ladam seperti permainan air,
pertandingan memancing dan sebagainya. Di sekitar tasik ladam pula boleh dibina pelbagai
tempat permainan, tempat berkelah dan sebagainya.
Bentuk pemendapan sungai kedua yang mempengaruhi aktiviti manusia ialah
delta. Delta yang dibentuk oleh pemendapan bahan kelodak, lump dan lain-lain amat
sesuai untuk dijadikan kawasan pertanian. Ini dapat diperhatikan seperti delta sungai
Kelantan. Pelbagai jenis kegiatan pertanian boleh dijalankan di kawasan delta seperti
tanaman tembakau, buah-buahan dan padi. Selain itu, di kawasan delta juga boleh
dijalankan aktiviti penternakan kerana di sini boleh dibina petempatan. Oleh itu, di
sekitar kawasan perumahan boleh dijalankan aktiviti penternakan seperti ayam itik dan
sebagainya.
Bentuk tetambak juga mempengaruhi aktiviti manusia seperti pembinaan jalan
perhubungan yang boleh menghubungkan antara satu kawasan dengan kawasan lain di
sekitar kawasan pantai. Perhubungan berbentuk telekomunikasi juga boleh di adakan di
kawasan tetambak. Aktiviti Industri Kecil dan Sederhana (IKS) juga boleh dijalankan
di kawasan tetambak seperti banyak berlaku di Kelantan dan Terengganu. Aktiviti
kraftangan dan membuat keropok adalah antara IKS yang banyak terdapat di kawasan
tetambak.
©
37. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa? [5]
Luluhawa ialah proses pemecahan, peleraian, pereputan dan penguraian batuan di

permukaan bumi atau hampir permukaan bumi secara in situ menyebabkan berlakunya
perubahan fizikal atau kandungan kimia batuan oleh agen-agen luluhawa.
(b)Huraikan faktor fizikal yang mempengaruhi luluhawa kimia di sesuatu kawasan. [10]
Faktor fizikal yang mempengaruhi luluhawa kimia:

 Bentuk muka bumi/aspek
- aktif di kawasan bercerun berbanding dengan kawasan yang bentuk muka
buminya rata
- batuan di kawasan bercerun sentiasa terdedah kepada agen-agen luluhawa
kerana bahan-bahan regolit yang terluluhawa tidak kekal lama di kawasan
tersebut (sentiasa dipindahkan oleh agen hakisan seperti air mengalir, glasier)
- cerun yang menghadap angin lazim akan menerima jumlah hujan tahunan
yang lebat berbanding cerun yang membelakangi arah tiupan angin-giat
luluhawa
 Suhu sentiasa tinggi sepanjang tahun (Khatulistiwa, purata suhu 27 °C)-luluhay. a
kimia aktif sepanjang tahun, kenaikan suhu sebanyak 1 °C-meningkatkan
keberkesanan luluhawa kimia sebanyak 10%
 Hujan-bekal sumber air untuk tindak balas kimia dalam proses luluhawa (larutan,
pengkarbonan, penghidratan, pengoksidaan dan hidrolisis)
 Jenis batuan-batuan berbeza, daya ketahanan yang berbeza contohnya, batuan
lembut (batu kapur) lebih mudah terluluhawa melalui proses larutan dalam luluhawa
kimia manakala batuan yang lebih keras (feldspar) sukar terluluhawa
 Tumbuh-tumbuhan-bekal asid, gas-gas dan sebatian kimia dilarutkan oleh air hujan
lalu membentuk asid karbonik lemah yang bertindak balas dengan batuan seperti
bate kapur dan dolomit
(c) Jelaskan kesan luluhawa kimia terhadap pembentukan landskap dan aktiviti manusia. [10]
Kesan luluhawa kimia kepada pembentukan landskap dan aktiviti manusia:

Pembentukan landskap
 Pandang darat batu kapur (karst)-tindak balas antara kalsium karbonat dalam
batu kapur dengan air hujan (asid karbonik) menghasilkan kalsium bikarbonat
membentuk muka bumi gua batu kapur (stalaktit, stalagmit, tiang kalsit, sungai
bawah tanah dan sebagainya) contohnya, Gua Niah dan Batu Caves
 Pembentukan tanah laterit-aktiviti pengoksidaan, batu igneus yang ada
kandungan besi (ferum) terdedah kepada air dan oksigen bertukar warna kepada
keperangan dan sifat kimianya
 Pembentukan tanah liat putih (kaolin)luluhawa kimia melalui proses hidrolisis,
batuan akan menyerap air dan bertindak balas dengannya menyebabkan
mineral tersebut menjadi lemah contohnya, tindak balas antara air dengan
mineral dalam batu granit iaitu felsfar
 Pembentukan tors dan bornhard-torstunggul-tunggul mereput kerana mengalami
proses gondolan akibat luluhawa kimia dan hakisan; bornhard-tonjolan-tonjolan
(bonjolan) batuan yang timbul dari dalam bumf setelah batuan di sekitar
kawasan tersebut terluluhawa dan kemudiaannya dihakis dan diangkut oleh air
©
 Pembentukan regolit yang tebal-longgar/ peroi akibat aktiviti luluhawa kimia,

semakin tebal lapisan ini menunjukkan semakin aktif luluhawa kimia di kawasan
tersebut seperti di Kepulauan Borneo mempunyai lapisan regolit setebal 50-100
meter
Kesan kepada aktiviti manusia
 Kegiatan pertanian-bahan regolit yang tebal-subur untuk kegiatan pertanian
contohnya, tanah laterit-sesuai untuk tanaman getah dan kelapa sawit
 Kegiatan perindustrian-tanah liat (kaolin)industri tembikar
 Kegiatan pelancongan-pandang darat karst-pemandangan yang menarik dan
unik
©
38. (a) Nyatakan tiga perbezaan antara luhawa kimia dengan luluhawa fizikal. [6]
Tiga perbezaan antaraluluhawa kimia dengan luluhawa fizikal dapat dilihat daripada aspek
agen, proses dan kandungan (rujuk jadual di bawah).
Aspek Luluhawa Luluhawa

perbezaan kimia Fizikal
Luluhawa kimia Luluhawa fizikal
Agen berlaku hasil berlaku kerana
tindak balas adanya tindakan
kimia, udara, air suhu dan biotik.
dan mineral yang
terdapat dalam
batuan sendiri.
Proses Terdapat bebe- Bagi luluhawa
rapa proses yang fizikal pula proses
Menyebabkan yang terlibat ialah
berlakunya lulu- proses tindakan
haw-a kimia seperti fros, insolasi,
pengoksidaan, hidrasi, penghabluran dan
hidrolisis, biotik.
penghidratan,
pengkarbonan
dan pelarutan.
Kandungan Apabila berlaku- Luluhawa fizikal
nya proses lulu- tidak akan
haw,a kimia, Mengubah
kandungan Kandungan
mineral batuan mineral batuan.
akan berubah.
(b)Huraikan tiga proses luluhawa kimia di kawasan tropika lembap. [7]
Tiga proses luluhawa kimia yang aktif di kawasan tropika lembap terdiri daripada
proses penghidratan, pengkarbonan dan larutan. Proses penghidratan merujuk kepada
penambahan kandungan air di dalam bahan mineral batuan. Biasanya, beberapa jenis
batuan mampu menyerap air sehingga mengubah kandungan mineralnya. Penyerapan
air oleh batuan ini boleh menyebabkan batuan mengalami ketegangan dan mengembang.
Antara contoh mineral batuan yang boleh berubah termasuklah kalsium sulfat berubah
menjadi gipsum dan besi oksida berubah menjadi besi hidroksida.
Selain itu, proses pengkarbonan juga adalah salah sate proses luluhawa kimia di kawasan
tropika lembap. Proses pengkarbonan merupakan satu proses tindak balas antara asid
lemah dengan batu kapur (kalsium karbonat). Hujan yang turun melalui atmosfera biasanya
akan bertindak balas dengan gas karbon dioksida dan membentuk asid karbonit. Asid
karbonit mampu bertindak balas dengan batu kapur (kalsium karbonat) dan menghasilkan
larutan kalsium bikarbonat. Dengan Cara ini menyebabkan batu kapur mudah
mengalami proses luluhawa.
Proses larutan pula merupakan proses asas dalam luluhawa dalaman. Dalam proses ini,
air hujan atau air larian boleh menjadi bahan pelarut apabila is mengenai mineral
batuan yang mudah larut seperti gipsum dan batu kapur. Kuantiti hasil larutan banyak
©
bergantung kepada kuantiti air yang ada dan juga kadar kelarutan bahan mineral dalam
batuan. Bahanbahan mineral yang tinggi kadar pelarutannya termasuklah magnesium
dan natrium manakala yang rendah kadar pelarutannya ialah silika dan seskuioksida. Dengan
berlakunya proses larutan ini menyebabkan mineral asal mudah tersingkir daripada jisim
batuan asalnya.
(c) Jelaskan tiga faktor yang menyebabkan tanah runtuh sering berlaku di kawasan tropika
lembap dan huraikan tiga langkah mengatasinya. [12]
Tanah runtuh yang sering berlaku di kawasan tropika lembap berpunca daripada tiga
faktor penting iaitu faktor iklim, aktiviti manusia dan bentuk maka bumf yang
bercerun. Hujan merupakan faktor iklim yang amat dominan di kawasan beriklim
tropika lembap yang boleh menyebabkan berlakunya tanah runtuh. Apabila hujan lebat
berlaku, tanah-tanah di kawasan bercerun akan menjadi tepu. Keadaan menjadi
bertambah dahsyat apabila kawasan tersebut tidak mempunyai tanaman tutup bumf atau
tumbuhtumbuhan. Dengan tanah yang tepu air, maka tanah cerun mudah runtuh kerana
cengkaman yang semakin longgar.
Selain itu, tanah runtuh boleh berpunca daripada pelbagai aktiviti manusia. Sebagai
contoh, aktiviti pembangunan terutamanya di kawasan-kawasan lereng bukit. Apabila
manusia menjalankan aktiviti pembangunan, sudah pasti tanah bukit akan diteres dan
dicerunkan. Sekiranya tindakan susulan tidak diambil untuk mengawal tanah-tanah
dicerun, maka kejadian tanah runtuh mudah berlaku. Kejadian tanah runtuh menjadi
bertambah cepat semasa hujan.
Di camping itu, aktiviti pembalakan juga boleh menyebabkan berlakunya tanah runtuh.
Apabila kayu balak ditebang, tanah terdedah kepada pelbagai proses fizikal seperti
hakisan dan luluhawa. Keadaan ini meningkatkan kadar kejadian tanah runtuh apabila tanah
terdedah kepada proses-proses tersebut.
Faktor ketiga yang tidak juga penting boleti menyebabkan berlakunya kejadian tanah
runtuh ialah faktor kecerunan kawasan. Kawasan tanah bercerun sama ada bercerun
landai atau curam boleh meningkatkan kejadian tanah runtuh terutamanya apabila kawasan
tersebut kekurangan litupan bumi. Kejadian tanah runtuh menjadi-jadi apabila menerima
kekerapan hujan yang tinggi di kawasan tersebut. Tanah di kawasan bercerun lazimnya
tertakluk kepada daya cengkamnya terhadap batuan dasar. Sekiranya tanah di situ lebih
bersifat tepu air, maka is mudah mengalami kejadian tanah runtuh.
Ada beberapa langkah yang boleh diambil bagi mengatasi masalah tanah runtuh.
Sekiranya kejadian tanah runtuh berpunca daripada masalah hujan lebat. maka langkah
yang perlu dilakukan ialah kawasan tersebut perlu ditanam dengan tumbuh-tumbuhan
atau tanaman tutup bumi. Keadaan ini boleti dilihat di cerun-cerun teres di sepanjang
lebuh raya di Malaysia. Rumput-rumpus ditanam bagi mencengkam tanah daripada
mengalami kejadian tanah runtuh. Di samping itu, kejadian tanah runtuh yang berpunca
daripada kejadian hujan lebat, boleh juga di atasi dengan Cara meletakkan sungkupan
plastik. Kaedah ini banyak dilakukan di kawasan tebing berteres di lebuh-lebuh raya.
Masalah tanah runtuh yang berpunca daripada pelbagai aktiviti manusia boleh juga
diatasi dengan cara membina tembok atau melakukan penyimenan tebing. Kaedah ini
dapat mengelakkan tanah daripada runtuh apabila is tepu dengan air. Bagaimanapun,
perlulah tembok atau penyimenan tersebut di bina juga lubang-lubang air, agar air yang
berlebihan dapat keluar melalui saluran tersebut. Sekiranya lubang-lubang air ini tidak
dibuat, kemungkinan air yang banyak dalam tanah tersebut tidak dapat ditampung oleh
tembok sehingga boleti merobohkannya. Selain itu, kaedah meneres tebing juga boleh
dilakukan bagi mengelakkan daripada berlakunya kejadian tanah runtuh. Kaedah ini dapat
©
mengurangkan darjah kecerunan tebing yang mungkin boleh berlakunya kejadian

tanah runtuh.
Tanah runtuh yang berpunca daripada cerun bukit yang curam boleh diatasi dengan
menggunakan kaedah menanam tanaman tutup bumi seperti yang dapat dilihat di
kawasan lebuh raya di Malaysia. Tumbuhan Cutup bumi dapat meningkatkan daya
cengkamannya terhadap tanah sehingga tanah tersebut terhindar daripada runtuh. Selain itu,
kaedah membina teres juga boleh dilaksanakan bagi mengelakkan kejadian tanah
runtuh di kawasan bercerun terutamanya apabila berlaku hujan lebat. Teres yang
dibina bergantung kepada kecerunan kawasan dan juga ketinggian cerun tersebut.
Semakin curam dan tinggi tebing, maka semakin banyak teres yang dibina dan sebaliknya
apabila kurang curam dan tinggi tebing maka semakin kurang teres yang perlu dibina.
Pembinaan teres ini boleh meningkatkan daya ketahanan kawasan bercerun daripada
mengalami kejadian tanah runtuh.
©
39. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan luluhawa biologi. [3]
Luluhawa biologi merujuk kepada tndakan tumbuhan, haiwan, mikroorganisma dan manusia
sama ada secara fizikal atau kimia yang dapat memecah dan menghuraikan batuan.
(b)Huraikan bagaimana luluhawa biologi bertindak memecah dan menghuraikan batuan. [12]
Luluhawa biologi bertindak memecah dan menghuraikan batuan melalui:

 Tindakan tumbuhan-akar-akar pokok khususnya sistem akar tunjang menjalar
memasuki rekahan batuan dalam tanah dan menekan dinding rekahan, melebar dan
memecahkannya ditambah dengan air untuk Luluhawa kimia beroperasi jauh ke
dalam tanah
 Tindakan organisma-binatang yang menggali lubang memudahkan Luluhawa dan
organisma seperti lumut dan bakteria yang mengeluarkan asid organik seperti asid
chelasi bertindak balas dengan mineral batuan akan mempercepatkan lagi peng-
uraian batuan
 Tindakan manusia-aktiviti penyahhutanan, pembinaan jalan raya dan perlombongan
akan mendedahkan batuan kepada agenagen luluhawa manakala aktiviti pertanian
dan perindustrian membebaskan bahan pencemar ke udara dan sisa toksik yang
membentuk hujan asid dan bertindak balas ke atas mineral batuan seperti batu kapur
dan riolit
(c) Jelaskan faktor-faktor yang mengawal jenis dan kadar luluhawa batuan. [10]
Faktor-faktor yang mengawal jenis dan kadar luluhawa batuan:

 Batuan induk-sifat-sifat batuan induk atau batuan asal seperti kandungan kimia,
kekerasan, tekstur dan struktur menentukan jenis dan kadar luluhawa yang
dialaminya, batuan yang lembut dan lemah mengalami kadar luluhawa yang lebih
giat jika dibandingkan dengan jenis batuan yang lebih kuat dan keras
 Iklim-pancaran matahari, suhu, hujan, dan kelembapan mempunyai pengaruh yang
besar dan berkuasa terhadap jenis dan kadar luluhawa batuan—berbeza mengikut
jenis iklim yang berlainan.
 Biotik-tumbuh-tumbuhan asal dan organisma penting bagi membekalkan asid,
gas-gas dan sebatian kimia untuk mempercepat tindak balas kimia batuan
 Bentuk muka bumi-sifat-sifat muka bumi atau topografi seperti ketinggian dan
keadaan cerun mempengaruhi suhu, hujan, kelembapan, angin, sejatan, tumbuhan
asal, dan organisma yang wujud di sesuatu tempat atau permukaan bumf
 Masa jenis batuan yang lebih keras (igneus) memerlukan jangka masa yang lebih
lama untuk mengalami luluhawa berbanding dengan jenis batuan yang
lembut/lemah (mendap)
©
40. (a) Nyatakan jenis-jenis hakisan sungai. [5]
Jenis hakisan singai terbahagi kepada hakisan mendalam. melebar dan pengunduran
sungai
(b)Huraikan bentuk muka bumi yang terhasil akibat tindakan hakisan sungai. [10]
Bentuk muka bumf basil tindakan sungai ialah:

· Air terjun dan jeram yang terbentuk di dataran
ang mempunyai lapisan lembut dan keras
· Delta kesan timbunan bahan mendak di muara sungai
· Dataran banjir yang boleh didapati di sepanjang sungai akibat aktiviti
pemendakan bahan yang u:angkut sungai
(c) Bincangkan kepentingan bentuk muka bumi hasil tindakan hakisan sungai. [10]
Kepentingan bentuk muka bumi hasil tindakan s~;ngai ialah:

 menggalakkan aktiviti pertanian di kawasan deita
 Petempatan didirikan berhampiran sungai
 Penternakan—kegiatan penternakan menggunakan kaedah akuakultur
dijalankan
 Pelancongan khasnya air terjun
©
41. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan pantai seimbang? [5]
Keseimbangan pantai berlaku apabila pinggir taut asal lebih curam maka
hakisan berlaku arah ke daratan dan pemendapan berlaku arah ke laut,
sebaliknya jika pinggir laut lebih landai maka penimbunan berlaku di pantai,
manakala hakisan berlaku ke laut. Lukis gambar rajah profit keseimbangan
pantai.
(b)Bincangkan jenis-jenis hakisan pinggir pantai. [10]
Antara jenis hakisan pinggir pantai ialah:

 Tindakan hidraul berkesan di batuan lembut. Namun di kawasan batuan
keras, tindakan hidraul masih berpotensi memecah batuan jika batuan
terdapat rekahan, apabila ombak melanda ke arah batu, udara di celah rekahan
akan termampat. Proses yang berulang akan melemahkan struktur batuan dan
akhirnya memecahkan batuan. Bentukbentuk yang dihasilkan ialah tanjung
 Geseran atau lelasan terjadi apabila agen hakisan membawa bahan sedimen lalu
bergeser dengan batuan di pinggir pantai. Tindakan yang berterusan akan
menghasilkan ciri lain seperti teluk. Jika berlaku di bahagian bawah tebing tinggi is
akan membentuk lubang periuk dan pentas hakisan ombak
 Larutan khusus di kawasan batu kapur. Kawasan pinggir pantai proses larutan
dilakukan oieh air Taut. Permukaan yang berlekuk menggaiakkan proses larutan
(c) Jelaskan faktor yang mempengaruhi hakisan pinggir pantai. [10]
Hakisan pinggir pantai berlaku disebabkan oleh faktor semula jadi dan tindakan
manusia.
 Ombak—ombak biasanya beralun kerana is dipengaruhi oleh tiupan angin, namun
faktor lain seperti gempa bumi di dasar lautan turut mempengaruhi pola gerakan
ombak. Semakin tinggi ombak, semakin jauh jangkauan ombak di pantai dan
semakin banyak beban sedimen boleti diangkut di pantai
 Kecerunan pantai—hakisan pantai dipengaruhi oleh profil pantai sama ada jenis
landai atau berbentuk curam. Pantai yang curam akan menyebabkan hakisan yang
giat
 Bahan mendak—kehadiran banyak batuan kasar di pinggir pantai akan menjadikan
ketelapan lebih dan bahan yang dihakis dan dilonggokkan di atas pantai tidak dapat
ditarik batik ke laut
 Tindakan manusia—pembinaan tembok penahan ombak (groin), benteng dan
konkrit di pantai boleh mengurangkan hakisan
 Tumbuhan—mengurangkan hakisan. Akar bo-;ck mencengkam pasir dan tanah
daripada dinak s. kanopi mengurangkan kesan tiupan angin sebagai agen hakisan
 Kedudukan pantai terbuka atau terlindunghakisan pantai tinggi di kawasan
yang berkedudukan pantai terbuka, seperti di pantai timur. Sebaliknya di kawasan
pantai barat, hakisan rendah kerana terlindung oleh Pulau Sumatera

©
42. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan pemendapan sungai? [5]
Pemendapan sungai ialah penimbunan atau longgokan bahan seperti pasir dan kelikir
yang diangkut oleh sungai dari bahagian atas sungai ke peringkat rendah dan mendap
apabila tenaga aliran dan halaju sungai semakin perlahan khasnya di kawasan yang
bercerun landai.
(b)Huraikan faktor fizikal yang menyebabkan berlakunya pemendapan sungai. [10]
Pemendapan sungai boleh berlaku disebabkan beberapa faktor fizikal antaranya ialah
isi padu air sungai yang berkurangan. Apabila keadaan ini berlaku, bahan-bahan yang
dibawa mula dimendapkan di dasar sungai. Kedua ketika halaju air mula berkurangan.
Halaju air sungai yang semakin perlahan menyebabkan keupayaan air sungai
mengangkut bahan-bahan mendapan berkurangan menyebabkan proses pemendapan
akan terus berlaku.
Selain itu, apabila wujud halangan di dalam sungai seperti tanah runtuh, pokok
tumbang, longgokan batu-bate kasar yang banyak di dasar sungai juga menyebabkan
proses pemendapan meningkat. Proses mendapan sungai bertambah apabila bentuk alur
sungai berliku-liku atau berkeadaan tidak rata.
Tindakan graviti semakin berkurangan apabila cerun landai dan ini memberi kesan
kepada peningkatan bahan mendapan sungai. Pemendapan menjadi semakin meningkat
apabila kurangnya tanaman litupan bumi di kiri kanan tebing sungai. Keadaan ini
meningkatkan kadar hakisan tebing sungai dan bahan-bahan muatan sungai bertambah
banyak memasuki sungai hingga meningkatkan bahan mendapan sungai.
(c) Jelaskan langkah yang boleh diambil diambil bagi mengatasi masalah pemendapan sungai di
Malaysia. [10]
Masalah pemendapan sungai di Malaysia boleh ditangani berdasarkan dua langkah

utama, iaitu langkah struktur dan bukan struktur. Antara langkah struktur yang utama
ialah meluruskan sungai. Dengan cara ini, bahan-bahan mendak dapat dibawa terus ke
kawasan muara sungai tanpa dimendapkan terlebih dahulu di kawasan sebelah atas
sungai. Di samping itu, dengan mendalamkan alur sungai juga dapat mengurangkan
kadar mendapan sungai. Selain mendalam, melebarkan alur sungai turut penting dalam
menangani masalah kadar pemendapan sungai yang meningkat.
Kaedah membina cerucuk atau membuat benteng konkrit juga mengurangkan atau
menghalang meningkatnya masalah pemendapan sungai di Malaysia. Dengan cara
meningkatkan penanaman tanaman tutup bumf juga boleh mengurangkan masalah
pemendapan sungai.
Bagi kaedah bukan struktur pula, penguatkuasaan undang-undang amat penting
dijalankan. Dengan adanya undang-undang, segala projek lembangan sungai perlu
mengikut prosedur dan akta yang telah ditetapkan. Hal ini dapat mengurangkan masalah
tanah runtuh seterusnya mengurangkan masalah kadar mendapan yang tinggi. Di
samping itu, kaedah pendidikan juga penting dalam mengurangkan masalah
pemendapan sungai di Malaysia. Dengan menerapkan nilai-nilai murni dalam
kurikulum di sekolah seperti `Hargailah Sungai Kita', `Jagalah Kebersihan Sungai' dan
sebagainya boleh menyedarkan murid-murid sekolah untuk menghargai sungai.
Kaedah kempen kesedaran juga penting terutama melalui media massa, cetak dan
elektronik. Dengan adanya kempen seperti menjaga kebersihan sungai, maka orang
awam akan didedahkan kepada betapa pentingnya sungai. Dengan itu, dapat mendidik
©
orang awam untuk tidak mencemarkan sungai dengan sampah sarap sehingga
meningkatkan kadar mendapan sungai.
©
43.
(a) Nyatakan dua ciri lurah sungai dalam setiap rajah A dan rajah B di atas. [4]
 A - lurah bentuk V, lurah sempit, lurch dalam

 B - lurah berbentuk U, lurah lebar, mengandungi mendapan
(b)Berdasarkan rajah di atas, jelaskan mengapa kedua-dua bentuk lurah sungai tersebut berbeza.
[8]
Perbezaan bentuk Lurah sungai:
Lurah A
 Mengalami hakisan dasar (hakisan menegak)isi padu air sedikit
 Batuan keras-berada di tanah tinggi-lambat dihakis oleh air
 Mengalami hakisan dasar aktif kerana aliran air yang deras
Lurah B
 Mengalami hakisan mendatar (melebar)-isi padu air banyak
 Mengalami mendapan bahan muatan sungai kerana aliran berliku
 isi padu air banyak menyebabkan alur semakin lebar
(c) Huraikan faktor-faktor yang mempengaruhi tenaga sungai. [6]
Faktor-faktor mempengaruhi tenaga sungai:

 Pertambahan isi padu air sungai akibat hujan lebat, banjir, pencairan salji dan pele-
pasan air empangan-meningkatkan tenaga sungai-aliran menjadi semakin deras
 Kemerosotan isi padu air sungai akibat kemarau, penutupan empangan-mengu-
rangkan tenaga sungai-aliran jadi perlahan
 Pertambahan muatan sungai-melambatkan aliran-tenaga sungai lemah
 Pertambahan muatan sungai menyebabkan keupayaan menghakis secara geseran
atau lelasan tinggi
 Muatan yang sedikit-aliran deras dan tenaga bertambah
 Cerun curam-menyebabkan aliran derastenaga bertambah
 Cerun landai/tanah rata-aliran perlahan dan tenaga semakin lemah
(d)Terangkan pengaruh pelbagai bentuk muka bumi hakisan sungai terhadap kehidupan manusia.
[7]
Pengaruh pelbagai bentuk muka bumi hakisan terhadap kehidupan manusia:
 Air terjun-menjadi kawasan rekreasi dan kegiatan ekonomi pelancongan-menjana
kegiatan perniagaan makanan, perkhidmatan pengangkutan dan agensi pelan-
congan
 Hakisan sungai menghasilkan topografi yang menarik dan mengagumkan-
menjadi tarikan pelancong-contoh di Grand Canyon, California
 Hakisan di hulu sungai menghasilkan tanah lanar subur-dimendapkan di muara
sungaimenjadi kawasan pertanian penting
 Hakisan tebing sungai-mengancam petempatan penduduk di tebing sungai-tebing
runtuh dan menjejaskan rumah
 Hakisan tebing menyebabkan manusia mengeluarkan kos yang tinggi untuk kerja
mengukuhkan tebing sungai – menanam cerucuk konkrit, membina benteng simen
44. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan profil pantai seimbang? [5]
©
Maksud profil pantai seimbang merujuk kepada kadar hakisan dan pemendapan adalah
sama atau hampir sama. Keadaan pinggir laut asal lebih curam menyebabkan hakisan berlaku
ke arah daratan dan mendapan berlaku ke arah Taut dan jika pinggir laut asal lebih landai,
pemendapan akan berlaku di pantai manakala hakisan berlaku ke arah laut.
(b)Jelaskan faktor yang menghalang pembentukan profil pantai seimbang. [10]
Pembentukan profil pantai seimbang boleh terhalang oleh dua faktor, iaitu faktor fizikal dan
faktor manusia. Faktor fizikal antaranya ialah kekuatan ombak. Ombak yang kuat biasanya
akan menghakis kawasan pantai dan menyebabkan bentuk pantai sentiasa mengalami
perubahan ketara. Selain itu, kejadian letusan gunung berapi, gelinciran, pertembungan dan
pemisahan plat turut menjadi faktor penting yang menghalang pembentukan profil pantai
seimbang. Proses tektonik ini akan sentiasa mengubah bentuk profil pantai.
Faktor manusia yang mempengaruhi pembentukan profil pantai seimbang ialah pe-
nambakan dan pendalaman pinggir pantai. Tindakan manusia yang sering menambak
kawasan pantai atau mendalamkan laut berhampiran pantai boleh mengganggu pem-
bentukan profil pantai seimbang. Selain itu, pembinaan tembok dan benteng batu di
sepanjang pantai juga menghalang pembentukan profil pantai seimbang. Pembinaan
seperti ini boleh mengganggu pergerakan bahan-bahan dan ombak sehingga merubah
bentuk pantai menjadi tidak seimbang.
Selain itu, aktiviti manusia seperti pemusnahan dan menebus guna kawasan paya
bakau juga menyebabkan terganggunya pembentukan profil pantai seimbang. Apabila
pokokpokok bakau musnah, tindakan ombak menjadi kuat seterusnya mengganggu
kawasan pantai. Tindakan manusia membina benteng pemecah ombak di kawasan
pantai turut memainkan peranan penting dalam mengganggu pembentukan profil pantai
seimbang. Ini menyebabkan tindakan ombak terhalang dan meningkatkan daya
mendapan di kawasan halangan tindakan ombak seterusnya menyebabkan
pembentukan profil pantai seimbang akan terganggu.
(c) Jelaskan kesan profil pantai tidak seimbang terhadap aktiviti manusia. [10]
Profil pantai tidak seimbang, iaitu hakisan lebih tinggi daripada pemendapan boleh
mengganggu pelbagai aktiviti manusia. Sebagai contoh, aktiviti pelancongan akan
terjejas kerana kawasan pantai menjadi lebih tidak selamat berpunca daripada
kawasan pantai menjadi kecil, kurang pasir dan sebagainya. Selain itu, aktiviti
perniagaan sukar dilakukan oleh sebab kawasan pantai menjadi semakin kurang dan
berbahaya kepada manusia kerana mudah terdedah kepada tindakan ombak.
Kawasan pantai yang tidak seimbang akan menyebabkan pengangkutan dan perhubungan
turut terjejas. Jalan-jalan pengangkutan menjadi kurang selamat kerana terlalu sempit
dan keadaan pantai yang curam.
Di samping itu, jika ketidakseimbangan pantai berlaku kesan pemendapan bahan yang
melebihi proses hakisan menjadikan pantai bertambah luas. Apabila keadaan ini
berlaku, kawasan tangkapan ikan nelayan menjadi cetek dan berkurangan seterusnya
membataskan aktiviti nelayan. Bagaimanapun, keadaan ini boleh memberi kesan positif
kepada aktiviti pelancongan kerana kawasankawasan pantai menjadi bertambah luas
dan sesuai untuk pelancong. Selain itu, aktiviti perlombongan pasir juga menjadi
bertambah giat kerana bertambahnya longgokan pasir pantai.
©
45. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan pergerakan jisim? [3]
Pergerakan jisim bermaksud pergerakan bahanbahan pepejal seperti bate, tanih dan
cecair seperti lumpur dari atas cerun ke bawah cerun akibat tarikan graviti yang berlaku
secara cepat atau perlahan.
(b)Nyatakan empat jenis pergerakan jisim cepat. [4]
Empat jenis pergerakan jisim yang berlaku secara cepat ialah:

· Tanah runtuh
· Aliran lumpur
· Gelangsaran tanah
· Batu runtuh
(c) Jelaskan faktor yang mempengaruhi pergerakan jisim cepat. [8]
Pergerakan jisim secara cepat boleh berlaku disebabkan beberapa faktor. Tindakan
manusia meneroka cerun untuk kegiatan kuari batu atau tanah boleh menyebabkan
berlaku batu runtuh atau tanah runtuh. Keadaan ini berlaku apabila kaki cerun dipotong
untuk mengambil tanah atau bate menyebabkan sudut kecerunan menjadi semakin
curam atau menegak. Akibatnya, struktur batuan cerun tidak lagi stabil. Selain itu,
kegiatan kuari telah melupuskan tumbuhan atau hutan yang mempunyai fungsi
mengukuhkan cerun melalui cengkaman akar. Aktiviti kuari yang menggunakan bahan
letupan pula menyebabkan cerun bergegar. Keadaan ini akan menyebabkan struktur
batuan cerun menjadi retak dan longgar lalu runtuh.
Faktor cerun yang curam boleh menggalakkan berlakunya pergerakan jisim secara
cepat. Kecuraman cerun melebihi 30° menjadikan tarikan graviti cerun lebih kuat. Beban
batuan atau tanih yang longgar di atas cerun akan mudah bergerak ke bawah kerana
kecerunan cerun yang curam. Dalam hal ini, kehadiran hujan atau pencairan ibun (ais)
akan membantu mempercepat pergerakan bahan. Batu runtuh atau tanah runtuh di cerun
juga disebabkan jenis tanah atau batuan cerun yang tidak kukuh. Lazimnya, cerun batuan
enapan yang mempunyai lapisan dan rekahan yang banyak memudahkan kemasukan
air. Ini menjadikan ketahanan batuan menurun. Air yang meresap ke dalam batuan akan
melemahkan ikatan antara mineral batuan lalu menjadikan struktur batuan longgar dan
mudah pecah dari batuan induknya.
Di kawasan tropika dan tropika lembap, kehadiran hujan yang lebat dan kerap di
cerun sepanjang tahun akan membantu pergerakan jisim cepat. Air hujan akan meresap
ke dalam liang-liang tanih cerun atau memasuki rekahan-rekahan batuan. Keadaan ini
akan melemahkan perikatan atau ikatan antara mineral batuan. Akibatnya, struktur
batuan menjadi lemah dan longgar serta mudah runtuh. Di kawasan bermusim pula, ibun
atau ais yang membeku di dalam rekahan batuan atau liang-liang tanah akan cair
apabila tiba musim panas. Ini akan menjadikan struktur batuan cerun menjadi longgar
dan menggelongsor menuruni cerun. Cerun yang digondolkan lebih mudah terjadinya
tanah runtuh. Ketiadaan pokok-pokok di atas cerun menyebabkan permukaan cerun
terdedah kepada hakisan permukaan yang pesat. Ketiadaan cengkaman akar pokok
menjadikan tanah cerun longgar dan tidak kukuh. Dengan itu cerun mudah runtuh.
(d)Jelaskan kesan pergerakan jisim cepat terhadap alam skitar manusia. [10]
©
Kejadian tanah runtuh atau cerun runtuh memberikan banyak kesan terhadap
kehidupan manusia. Beberapa kejadian tanah runtuh di cerun-cerun lebuh raya di
Malaysia telah menjejaskan jaringan perhubungan antara tempat-tempat tertentu. Misal-
nya, runtuhan tanah di lebuh raya berhampiran Gua Tempurung (Perak) telah memutuskan
perhubungan antara Ipoh dengan Tapah sehingga beberapa hari sebelum berjaya
dipulihkan. Pengangkutan barangan dan penumpang dengan bas,lori dan kereta api juga
terganggu. Misalnya, runtuhan tanah yang menimbus landasan kereta api pada Januari
2008.
Fenomena tanah runtuh yang besar telah mengorbankan nyawa penduduk. Misalnya,
runtuhan di Km 20 Jalan Genting-Kayak telah menyebabkan kematian seramai 20
orang. Runtuhan tanah di Bukit Antarabangsa, Kuala Lumpur pada bulan Disember
2008 telah mengorbankan nyawa 5 orang penduduk. Penduduk juga mengalami
kerugian harta benda dan tempat tinggal. Kejadian di Bukti Antarabangsa, Kuala
Lumpur misalnya, telah menyebabkan 14 buah rumah musnah dan tertimbus. Kejadian
ini telah memberi kesan psikologi kepada penduduk di kawasan bencana juga di
kawasan yang bercerun dan berisiko tinggi untuk berlakunya tanah runtuh. Penduduk
mengalami trauma atal: sentiasa diselubungi ketakutan dan kebimbangar kemungkinan
berlakunya bencana tanah runtuh d.
kawasan kediaman mereka terutama apabila musim hujan. Runtuhan cerun juga akan
menyebabkan kerosakan infrastruktur seperti bekalan air paip dan elektrik. Bekalan
elektrik terputus akibat kerosakan atau terputus talian bawah tanah atau tiang yang
tumbang. Perhubungan melalui telefon juga terjejas kerana tiagg-tiang telefon tumbang
atau patah.
©
46. (a) Takrifkan zon pinggir pantai. [3]
Zon pinggir pantai bermaksud kawasan pertemuan antara air laut dengan daratan
pantai yang merangkumi kawasan antara takat air pasang dengan takat air surut.
(b)Berdasarkan peta di atas, nyatakan tiga jenis bentuk muka bumi di zon pinggir pantai. [8]
Bentuk muka bumi di kawasan pinggir pantai;

 Beting pasir
 Tombolo
 Pulau
 Anak tanjung
 Pantai
(c) Huraikan proses pembentukan tiga jenis bentuk muka bumi yang telah anda pilih dalam (b) di
atas. [9]
Beting pasir terjadi apabila basuhan balik ombak memendapkan bahan muatan yang
terdiri daripada pasir dan kelikir di hadapan pantai terutama di zon ombak pecah atau
zon pertemuan ombak dengan daratan pantai. Lazimnya, bahan muatan ombak akan
dimendapkan di kawasan zon ombak pecah. Mendapan tersebut berkedudukan selari
dengan garis pantai. Dalam jangka panjang beting pasir ini akan timbal melepasi takat air
pasang.
Tombolo ialah beting pasir yang menyambungkan pulau di hadapan pantai dengan
daratan pantai. Semasa ombak tiba ke pantai, lindungan pulau menyebabkan bahan
pasir dan kelikir dimendapkan memanjang dari pulau ke arah pantai. Semasa basuhan
balik pula, sekali lagi mendapan pasir dimendapkan di sepanjang beting tersebut.
Pulau ialah daratan yang dikelilingi oleh air laut di hadapan pantai. Pulau terbentuk melalui
beberapa cara. Kenaikan aras Taut akan menenggelamkan bahagian pantai yang
rendah dan menonjolkan bahagian muka bumi pantai yang tinggi membentuk pulau.
Pulau juga boleh terbentuk apabila aras laut jatuh dan menimbulkan bahagian muka
bumi pantai yang lebih tinggi. Selain itu, proses hakisan berterusan ke atas tanjung akan
memutuskan tanjung tersebut membentuk pulau.
Anak tanjung terjadi apabila ombak memendapkan pasir dan Lumpur Bari daratan pantai
mengunjur ke laut. Lazimnya, is terbentuk di muara sungai atau di kawasan berteluk.
Arus pesisir pantai membantu mempercepat mendapan dan menentukan arah
pengunjurannya ke laut.
Pantai Pula terbentuk akibat mendapan pasir dan kelikir yang dibawa oleh ombak dari
tengah laut. Ombak akan menghakis batuan pantai menjadikan is hancur halus semasa
ombak mendampar pantai. Semasa basuhan batik, ombak akan memendapkan bahan
pasir ini membentuk dataran pantai yang luas. Bagi pantai yang terlindung daripada
ombak, mendapan Lumpur akan membentuk pantai yang berpaya.
(d)Jelaskan kesan pemendapan terhadap aktiviti manusia di pinggir pantai. [10]
Mendapan di pinggir pantai telah memberi kesan kepada aktiviti manusia.

Pembentukan delta di muara sungai telah mewujudkan kawasan pertanian yang subur.
Delta mempunyai mendapan tanih aluvium atau lanar yang sangat subur untuk tanaman
padi sawah. Contohnya seperti Delta Irrawaddy di Myanmar. Oleh itu, delta menjadi
kawasan petempatan yang padat dengan penduduk. Contohnya, Delta Menam Chao
©
Phraya di Thailand.
Anak tanjung dan tombolo kebanyakannya menjadi kawasan yang menarik untuk
dijadikan sebagai kawasan pelancongan. Misalnya, anak tanjung di pantai Tumpat,
Kelantan dan anak Tanjung Cape Cod di pantai Massachusset, England yang menjadi
destinasi pelancongan yang popular. Pantai berpasir putih dan bersih menjadi kawasan
pelancongan yang indah dan menarik. Kawasan ini menjadi tumpuan pelancong untuk
berjemur, bersantai, mandi, sukan air dan bersiar-siar. Contohnya, Pantai Chenang di
Langkawi, pantai Desaru, Johor dan pantai Krabi di Thailand. Di samping itu, pasir
pantai juga boleti digunakan sebagai bahan binaan. Aktiviti melombong pasir atau
kuari pasir menyediakan peluang pekerjaan kepada penduduk.
Permatang pasir dan kelikir yang diwujudkan oleh mendapan ombak menjadi
kawasan yang sesuai untuk dijadikan jalan perhubungan di pesisir pantai. Tombolo yang
menghubungkan antara daratan pantai dan pulau juga membolehkan penduduk
menggunakannya sebagai jalan pengangkutan.
©
47. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan runtuhan? [5]
Runtuhan ialah pergerakan regolit yang berlaku di cerun-cerun yang sangat curam dan ada
kalanya tegak (90 darjah) seperti di tebingtebing tinggi, bahu-bahu bukit yang telah ditarah dan
dipotong untuk membina jalan raya atau petempatan. Di kawasan tropika lembap, fenomena
runtuhan dikenali sebagai tanah runtuh, runtuhan batu dan runtuhan tebing.
(b)Huraikan faktor semula jadi yang menyebabkan kejadian tanah runtuh. [8]
Faktor semula jadi yang menyumbang kepada kejadian tanah runtuh ialah:
 Faktor hujan-hujan yang turun akan memasuki lapisan tanah atau struktur batuan yang
akan menghasilkan tekanan hisrostatik dan meningkatkan tekanan air liang pori se-
terusnya boleh menyebabkan perubahan kepada kestabilan tanah yang terdapat
pada permukaan cerun di samping melemahkan ikatan butiran tanah
 Perubahan gradien-perubahan gradien selalunya dilakukan oleh manusia melalui
aktiviti-aktiviti pemotongan susuh bukit,
 penebangan hutan secara besar-besaran dan juga penarahan lereng-lereng bukit
untuk pelbagai tujuan
 Peningkatan tegasan ricih-pemotongan lereng dan kaki bukit akan
meningkatkan tegasan pada jisim batuan atau regolit di atas permukaan cerun yang
menyebabkan keseimbangan cerun terganggu seterusnya runtuh
 Litupan tumbuhan-sistem akar yang kompleks akan mencengkam dan mengikat
butiran tanah di sesebuah cerun daripada dihakis-angkut dan diruntuhkan oleh
gerakan jisim
(c) Terangkan langkah-langkah yang wajar diambil untuk mengawal pergerakan jisim. [12]
©
48. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan pergerakan jisim? [5]
Pergerakan jisim ialah pergerakan batuan atau tanih yang terluluhawa dari
bahagian cerun ke kaki cerun atau bukit. Umumnya is disebabkan oleh tarikan
graviti. Ia boleh berlaku secara perlahan atau cepat. Contoh pergerakan jisim ialah
aliran Lumpur dan tanah runtuh.
(b)Pada pendapat anda, mengapakah fenomena tanah runtuh kerap berlaku di kawasan tropika
lembap. [10]
Tanah runtuh kerap berlaku di kawasan tropika lembap kerana:

· Faktor iklim—hujan lebat menggalakkan tanah menakung air banyak
· Faktor cuaca—panas dan hujan yang kerap menggalakkan agen hakisan dan
luluhawa
· Bentuk muka bumi dan aktiviti manusia—bentuk muka bumi Malaysia yang
bergunung-ganang dan hujan lebat sepanjang tahun tidak meng galakkan
kegiatan pembinaan dilakukan di ceruncerun bukit dan tanah tinggi
(c) Jelaskan aktiviti manusia yang menggalakkan berlakunya pergerakan jisim. [10]
Antara aktiviti manusia yang menggalakkan berlakunya pergerakan jisim ialah:

· Pembinaan—kegiatan pembinaan yang dilakukan di kawasan bercerun yang
tidak stabil menggalakkan pergerakan jisim khasnya ketika hujan lebat yang
berlaku secara luar biasa. Contohnya, kejadian tanah runtuh di Bukit Lanjan
dikenal pasti kesan daripada hujan lebat yang melemahkan struktur batuan
· Pertanian—ke giatan pertanian yang dijalankan di kawasan cerun bukit turut
menggalakkan pergerakan jisim
· Pembalakan—kegiatan pembalakan yang dilakukan di kawasan tanah tinggi
akan menyebabkan larian lumpur berlaku ketika berlakunya hujan lebat.
Contohnya kejadian banjir lumpur di Pos Dipang
©
49. (a) Huraikan maksud aliran lumpur. [4]
Aliran lumpur ialah:

 Pergerakan lumpur yang menuruni cerun. la terdiri daripada campuran tanih
dan air yang berlebihan terutamanya selepas berlakunya hujan lebat dalam
masa yang lama
(b)Apakah faktor-faktor yang menyebabkan berlakunya aliran lumpur? [9]
Aliran lumpur berlaku disebabkan oleh:

 Bahagian bukit atau kawasan tadahan terdedah oleh aktiviti pembalakan hingga
gondol. Hal ini menyebabkan is mudah terhakis oleh agen-agen hakisan
 Berlaku hujan lebat yang lama hingga kandungan lembapan tanih begitu banyak
 Kedudukan dan pembentukan tanih di atas batuan dasar yang tidak mantap
(c) Huraikan impak aliran lumpur terhadap alam sekitar manusia dan alam sekitar fizikal. [12]
Impak aliran lumpur

 Impak terhadap alam sekitar manusia
- berpotensi menyebabkan kehilangan nyawa dan kecacatan
- meningkatkan perasaan trauma dan masalah psikologi lain
 Impak terhadap alam sekitar fizikal
- meningkatkan masalah hakisan
- menyebabkan kerosakan kepada alam sekitar fizikal semula jadi
- berlaku proses pemendapan berlebihan di kawasan tanah rendah
- pembentukan alur atau aliran lumpur
©
50. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan ombak pembinasa? [5]
Maksud ombak pembinasa:

 Merupakan ombak yang sangat tinggi dan curam. Ia berupaya menghempas
pinggir pantai pada kadar 12 hingga 15 kali seminit
(b)Huraikan dua aktiviti yang mempercepatkan hakisan pinggir pantai. [10]
Dua aktiviti mempercepatkan hakisan pinggir pantai ialah:

 Penebangan hutan bakau
 Pengorekan pasir
(c) Bincangkan langkah-langkah yang boleh diambil bagi mengatasi masalah hakisan pinggir
pantai. [10]
Langkah-langkah bagi mengatasi masalah hakisan pinggir pantai ialah:

 Tindakan undang-undang menghalang pene bangan hutan bakau
 Pembinaan benteng konkrit untuk menahan hempasan ombak
 Pembinaan gabion dan groin sebagai zon pemecah ombak
©
51. (a) Huraikan ciri-ciri profil panjang sungai. [5]
Ciri-ciri profil panjang sungai:

 Sungai mengalami tiga peringkat iaitu muda, dewasa dan tua. Bahagian
hulu terdapat profil bentuk `V', profil bentuk `U' di bahagian perte ngahan
dan semakin melebar pada peringkat hilir
(b)Huraikan tiga bentuk muka bumi yang terdapat di sepanjang sungai. [10]
Tiga bentuk muka bumi di sepanjang sungai ialah:

 Air terjun
 Tasilladam
 Delta
(c) Jelaskan pengaruh profil panjang sungai dalam mempengaruhi aktiviti manusia. [10]
Pengaruh profil sungai dalam mempengaruhi aktiviti manusia ialah:

 Empangan dibina pada bahagian hulu sungai
 Kegiatan pelancongan dan rekreasi dapat dijayakan di bahagian yang sesuai
seperti di kawasan terdapat air terjun dan jeram
 Pertanian tertumpu pada bahagian hilir sungai yang terdapat dataran banjir
©
52. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan kepadatan saliran? [5]
Kepadatan saliran diperoleh dengan cara jumlah panjang sungai dalam sesuatu
lembangan saliran dibahagikan dengan keluasan lembangan saliran. Formula
pengiraannya ialah:
Kepadatan saliran = Jumlah panjang sungai (km)
Keluasan lembangan (km persegi)
LK
atau D = AK
Secara ringkasnya kepadatan saliran bermaksud berapa banyak alur aliran air yang
wujud di atas permukaan bumi di sesuatu kawasan. Jika terdapat banyak alur, kepadatan
saliran adalah tinggi. Jika kurang alur aliran air, kepadatan saliran adalah rendah.
(b)Jadual di bawah menunjukkan ciri fizikal di enam lembangan saliran.

Berdasarkan jadual di atas, huraikan faktor yang mempengaruhi kepadatan saliran di sesuatu
lembangan saliran. [12]
Kepadatan saliran dalam sesuatu lembangan saliran sangat dipengaruhi oleh jenis
batuan, jumlah hujan yang diterima di kawasan tersebut dan litupan tumbuhan
semula jadi di kawasan lembangan saliran berkenaan. Jenis batuan yang poros,
berongga seperti batu kapur di kawasan A dan batu pasir di kawasan B mempunyai
tahap kepadatan saliran yang rendah. Ini bermakna kawasan ini kurang menyimpan
air dalam tanah.
Kawasan Cdan Fyang mempunyai batuan tanah liat mempunyai tahap kepadatan
saliran yang tinggi kerana sifatnya yang tidak telap air. Ini bermakna batuan di
kawasan ini dapat menyimpan air yang banyak. Kawasan D dan E juga mempunyai
batuan granit yang keras dan bertekstur padat menjadikan kawasan ini mempunyai
tahap kepadatan saliran yang tinggi. Batuan granit juga bersifat tidak telap air.
Kawasan yang menerima banyak hujan akan menjadikan kawasan itu mempunyai
kepadatan saliran yang tinggi. Jumlah hujan yang banyak, iaitu antara 1300-1600 mm
menyebabkan tanih di kawasan C dan D mengandungi takungan air tanah yang tinggi.
Limpahan air akibat tanah tepu membentuk alur-alur aliran air yang banyak.
Kawasan yang kurang menerima hujan seperti di A dan B, iaitu 1000 mm mempunyai
kepadatan saliran yang rendah. Jumlah takungan air yang rendah dalam tanah tidak
menggalakkan aliran air di atas permukaan bumi.
Faktor litupan tumbuhan yang banyak di atas permukaan bumi akan menyebabkan
kepadatan saliran rendah seperti di lembangan A, B, C dan D. Ini kerana tumbuhan
yang banyak akan meningkatkan kadar susupan air ke dalam tanah. Dengan itu, air
tidak dapat membentuk banyak alur alirannya di atas permukaan bumi. Kawasan
yang kurang tumbuhan seperti di Fmempunyai kepadatan saliran yang tinggi. Ini
adalah kerana permukaan yang kurang tumbuhan menjadikan aliran permukaan lebih
cepat dan air tidak sempat menyusup ke dalam tanah lalu membentuk banyak alur
aliran air. Ini akan meningkatkan kepadatan saliran.
(c) Jelaskan bagaimana kepadatan saliran dipengaruhi oleh aktiviti manusia. [8]
Pelbagai aktiviti manusia telah mempengaruhi keadaan kepadatan saliran. Terdapat

aktiviti manusia yang menyebabkan kepadatan saliran menjadi lebih tinggi. Misalnya,
kegiatan perlombongan secara lombong dedah seperti lombong tembaga dan kuari
©
tanah menyebabkan hutan ditebang. Permukaan menjadi gondol dan aliran air hujan
akan membentuk alur dalam pelbagai arah. Lombong bijih timah menggunakan pam
kelikir juga meningkatkan kepadatan saliran kerana limpahan air yang banyak
membentuk alur-alur aliran air di atas permukaan bumi.
Penerokaan hutan oleh manusia melalui kegiatan pembalakan dan pertanian menye-
babkan kepadatan saliran menjadi tinggi. Banyak alur aliran air di atas permukaan bumi
terbentuk kerana aliran air permukaan mengalir ke pelbagai arah. Kegiatan pertanian
seperti tanaman sayuran memerlukan pengairan yang banyak dan kerap. Keadaan ini
menyebabkan petani perlu menggunakan pelbagai cara untuk menyiram atau mengairi
tanaman mereka. Akibatnya, limpahan air di atas permukaan bumi berlaku dan
mewujudkan banyak alur kecil yang meningkatkan kepadatan saliran.
Pembinaan terusan pengairan atau tali air yang banyak di kawasan tanaman padi juga
telah meningkatkan kepadatan saliran seperti yang terdapat di negeri Kedah, Perlis dan
Kelantan. Talian terusan yang disambungkan ke Empangan Kemubu (di Kelantan),
Empangan Muda dan Pedu (di Kedah) telah menghasilkan pandang darat saliran yang
bersirat di atas muka bumi kawasan pertanian padi. Di kawasan ladang kelapa sawit dan
kelapa lazimnya, dibina sistem perparitan yang banyak di antara barisan-barisan pokok
untuk menyalirkan air supaya pokok sawit tidak terendam dalam air. Perparitan ini
akan dipenuhi air dan seterusnya meningkatkan kepadatan saliran.
Kegiatan manusia juga boleh mengurangkan kepadatan saliran. Pembangunan, pembinaan
perumahan, jalan raya dan lebuh raya kadangkala akan mengurangkan kepadatan
saliran. Ini berlaku kerana banyak slur atau sungai tertentu ditimbus atau ditebus guna
untuk pembinaan. Ini menjadikan kepadatan saliran rendah. Kepesatan proses
pembandaran menyebabkan permukaan bandar menjadi tepu bins. Permukaan
bersimen dan bertar meluas menyebabkan aliran permukaan tidak dapat membentuk
alur-alur alirannya.
©
53. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan perubahan aras laut? [5]
Perubahan aras Taut ialah kenaikan atau penurunan aras laut berbanding dengan aras daratan.
Perubahan aras laut boleh dibahagikan kepada dua, iaitu perubahan eustatik dan perubahan
isostatik.
(b)Huraikan faktor-faktor yang mempengaruhi perubahan aras laut. [10]
Faktor yang mempengaruhi perubahan arcs laut:

 Perubahan eustatik
- eustatik glasieran-perubahan aras taut akibat pencairan ais secara besar-besaran
pada masa lampau
- eustatik tektonik-perubahan aras Lau: akibat gerakan-gerakan tektonik di
dasa- laut
- eustatik enapan-perubahan aras Lau- akibat pertambahan bahan yang dienap-
kan di dasar laut
- eustatik meteorit-perubahan aras lau: akibat meteorit yang jatuh ke dalam Lau:
mewujudkan gelombang yang besar
- faktor manusia-perubahan aras laut akibat pencairan litupan ais kutub basil
pemanasan global
 Perubahan isostatik
- proses pembekuan dan pencairan glasierpertambahan dan pengurangan beban
glasier pada zaman lampau
- proses penggondolan dan pemendapanpertambahan dan pengurangan beban
bahan enapan oleh air mengalir khususnya sungai
- akibat letusan gunung berapi-pertambahan dan pengurangan beban bahan
(c) Jelaskan bukti-bukti yang menunjukkan berlakunya perubahan aras laut pada masa lampau.
[10]
Bukti menunjukkan berlakunya perubahan aras laut ialah:
· Wujud pinggir pantai tenggelam-peningkatan aras taut menenggelamkan pantai dan
garis pantai sehingga terbentuk paya, dataran berlumpur dan anak-anak teluk
· Wujud hutan pantai yang tenggelampeningkatan aras taut menenggelamkan
kawasan hutan anal menjadi lapisan gambut yang tebal dan terbenam antara tikas
air pasang dan tikas air surut
· Wujud pelbagai jenis pantai-peningkatan aras taut mewujudkan jenis pantai ria,
pantai fiord, dan pantai dalmatia
· Kewujudan terumbu karang-peningkatan aras laut mewujudkan terumbu karang
seperti terumbu pinggir, terumbu penghalang dan pulau cincin/atol
©
54. (a) Takrifkan konsep arus pesisir pantai. [5]
Arus pesisir pantai ialah arus yang bergerak selari dengan garisan pantai mengikut arah
tiupan angin lazim. Arus yang terjadi akibat damparan ombak yang bersudut serong dan
lurutannya bersudut tepat dengan garis pantai menghasilkan pergerakan secara
zigzag.
(b)Huraikan faktor-faktor yang mempengaruhi pengangkutan ombak dan arus di pinggir pantai.
[10]
Faktor yang mempengaruhi pengangkutan ombak dan arus di pinggir pantai ialah:
 Tenaga arus/ombak-semakin kuat tenaga arus/
ombak semakin tinggi kadar pengangkutan
 Pasang surut-semakin besar peruezaan tikas air pasang dan tikas air surut semakin
tinggi kadar pengangkutan
 Cerun-semakin curam cerun kadar pengangkutan semakin tinggi
 Halangan-semakin banyak halangan seperti tum-
buhan semakin rendah kadar pengangkutan
 Orientasi pantai-pantai yang terdedah meningkatkan kadar pengangkutan
 Saiz bahan/jenis bahan/bentuk bahan-kadar pengangkutan tinggi apabila saiz bahan
yang dibawa kecil
 Bahan seperti batu lada, kulit kerang dan pasir laut mempengaruhi kadar
pengangkutan
(c) Jelaskan langkah untuk memelihara dan memulihara zon pinggir pantai. [10]
Langkah memelihara dan memulihara zon pinggir pantai:

 Pengawalan penebangan pokok bakau-menggunakan kaedah `tebang pilih', iaitu
pokok yang matang sahaja ditebang dan mengikut pusingan
 Penanaman semula tumbuh-tumbuhan pinggir pantai-kaedah penyuburan pantai
melibatkan usaha penanaman tumbuh-tumbuhan seperti pokok ru dan rumput
untuk mewujudkan satu lapisan perlindungan daripada agen hakisan
 Pembinaan benteng batuan dan tembok penahan untuk mencegah hanyutan pasir-
kaedah kawalan struktur seperti groin dan gabion untuk menyerap tenaga ombak agar
tidak seratus peratus menghempas pantai
 Pembinaan daik untuk mencegah kemasukan air laut-untuk mengelakkan air Taut
yang masin memusnahkan tanaman dan air tawar
 Pembinaan dinding konkrit di cerun curam pinggir pantai-menggelakkan hakisan
ombak melalui hempasan ombak pada cerun-cerun pinggir pantai
©
55. Berdasarkan kajian luar yang telah anda jalankan di sebuah kawasan pantai,
(a) terangkan bagaimana anda menentukan zon tindakan ombak di pantai berkenaan. [4]
Kaedah menentukan zon tindakan ombak:

 Memerhati dan menanda takat air pasang
 Memerhati dan menanda takat air surut
(b)nyatakan tiga bentuk muka bumi hakisan yang terdapat di situ. [3]
Tiga bentuk muka bumf hakisan:

 Beting pasir
 Teluk dan tanjung
 Pantai berpasir
(c) jelaskan cara-cara ombak menghakis pinggir pantai tersebut. [8]
Cara-cara ombak menghakis pantai:

 Menghakis secara hidraul-damparan ombak memampatkan udara dalam rongga
batuan
 Menghakis secara lelasan-bahan muatan ombak melelas batuan pantai
 Menghakis secara larutan-air melarutkan mineral batuan pantai
 Menghakis secara lagaan-muatan ombak berlanggar dengan batuan pantai
(d)huraikan pengaruh bentuk muka bumi pinggir pantai tersebut kepada kehidupan penduduk di
kawasan tersebut. [10]
Pengaruh bentuk muka bumi pinggir pantai:

 Beting pasir-petempatan
 Teluk-kawasan tangkapan ikan/akuakultur
 Tanjung-membina rumah api/jeti pendaratan ikan
 Pantai berpasir-kawasan pelancongan/ rekreasi/sukan air Jana keghatan ekonomi
penduduk setempat
©
56. Berdasarkan kajian luar yang telah anda jalankan di sebatang sungai,
(a) nyatakan peringkat sungai di bahagian yang anda kaji. [1]
Sungai Padang Terap (nama sungai)

 Profil sungai peringkat tua
(b)dengan bantuan gambar rajah, terangkan bagaimana cara anda mengukur profil rentas sungai
tersebut. [4]
Untuk mengukur saiz profil rentas sebuah sungai, saya menggunakan kaedah:
 kiraan luas segi empat (panjang x lebar) dalam unit meter-ruang alur B
 kiraan luas segi tiga ('/z X tapak x tinggi) dalam unit meter-ruang alur A dan C
 jumlahkan lugs A + B + C dalam unit meter (tidak perlu ukuran sebenar, cuma
terangkan kaedah sahaja)
(c) kenal pasti dan huraikan proses tindakan sungai yang berlaku di sungai tempat kajian
tersebut. [10]
Proses tindakan sungai yang berlaku ialah:

· Proses hakisan-hakisan menegak, mendatar dan mengundur
· Proses pemendapan
· Proses pengangkutan-secara ampaian, apungan, seretan, larutan, tolakan
(d)terangkan langkah-langkah mengawal hakisan sungai. [10]
Langkah-langkah mengawal hakisan ialah:

· Perundangan-tindakan terhadap penceroboh tebing sungai
· Perundangan-Akta Perhutanan,1985, Akta Kualiti Alam Sekitar,1974
· Agronomi-menanam pokok/rumput-cengkaman akar-memperlahan aliran air
· Mekanikal-menutup tebing dengan simen/ konkrit
· Mekanikal-menutup tebing dengan bongkah granit
· Mekanikal-menutup tebing dengan hamparan plastik/fiber
· Mekanikal-menanam cerucuk keluli, konkrit atau bakau
©
57. Berdasarkan kajian luar yang telah anda jalankan di kawasan cerun.
(a) (i) Apakah yang dimaksudkan dengan cerun? [3]
Maksud cerun ialah;

 Darjah kecondongan sesuatu permukaan bumi daripada permukaan mendatar.
(ii) Berikan tiga jenis cerun yang terdapat di kawasan kajian luar. [3]
Tiga jenis cerun yang terdapat di kawasan kajian;

 Cerun landai
 Cerun curam
 Cerung cekung
 Cerun cembung
(b)Huraikan proses kejadian tanah runtuh. [9]
Kejadian tanah runtuh berpunca daripada;

 Gempa bumi
 Kegagalan batuan dasar
 Aktiviti manusia di kawasan cerun seperti menggali di bawah cerun
 Penyahhutanan di lereng-lereng bukit
 Tekanan oleh lapisan udara terperangkap antara lapisan tanah dengan permukaan bumi
(cerun)
(c) (i) Apakah yang dimaksudkan dengan pergerakan jisim? [5]
Maksud pergerakan jisim ialah;

 Pergerakan jisim ialah pergerakan ke bawah secara spontan bahan-bahan seperti tanih,
regolit dan batuan dasar kerana pengaruh graviti dan bukannya kerana tindakan agen
cecair.
(ii) Apakah faktor berlakunya kejadian pergerakan jisim? [5]
Faktor pergerakan jisim ialah;

 Faktor graviti
 Aktiviti manusia seperti membuat jerujuk atas batuan tak stabil, mengalihkan
penyokong jisim tanah semula jadi (pokok), memotong bukit untuk pembinaan jalan
 Tanah bahagian atas menjadi poros kerana air larian permukaan
©
58. Berdasarkan suatu kajian luar yang telah anda jalankan di kawasan tanah tinggi,
Contoh lokasi kajian ialahTanahTinggi Cameron, Pahang
(a) jelaskan bagaimana aktiviti manusia telah mempengaruhi proses-proses geomorfologi di

kawasan berkenaan. [9]
 Pembalakan menyebabkan berlakunya pelbagai jenis hakisan permukaan dan proses-

proses pergerakan jisim di lereng bukit
 Pembinaan petempatan dan hotel. Pemusnahan litupan bumf dan pelonggaran
lapisan tanah di cerun-cerun bukit telah menggalakkan hakisan, pergerakan jisim
dan pemendapan di kaki bukit
 Pertanian. Aktiviti pertanian yang giat melalui kaedah pertanian yang giat kurang
sesuai di lereng-lereng bukit telah menggalakkan proses geomorfologi seperti
hakisan percikan, galur, galir serta tanah runtuh
 Pembinaan jalan raya. Penarahan lereng-lereng bukit dan pembersihan litupan bumi
menyebabkan kejadian pergerakan jisim dengan kerap terutama pada musim hujan
(b)huraikan kesan negatif aktiviti tersebut terhadap kehidupan manusia. [8]
Kesan negatif kepada manusia

 Kehilangan nyawa dan harta benda. Tanah runtuh bukan sahaja mengorbankan
nyawa tetapi harta benda seperti perumahan dan hasil tanaman rosak. Hal ini
merugikan manusia
 Gangguan aktiviti ekonomi
- gejala tanah runtuh, aliran tanah, banjir kilat merosakkan sumber pendapatan
pelbagai pihak seperti petani, pemborong hasil pertanian, pengusaha restoran
dan hotel
- pelawat dan pelancong tidak dapat sampai ke kawasan tersebut
 Kemusnahan infrastruktur
- jalan raya, bekalan air, elektrik dan telefon seringkali rosak atau tergendala
akibat kejadian tanah runtuh
- ini mengganggu aktiviti ekonomi, sosial, aktiviti harian
penduduk kawasan tersebut
- selain itu, pelbagai aktiviti dan perkhidmatan tergendala di
antara kawasan ini dan kawasan luar
 Aktiviti sosial dan rekreasi
- kawasan ini terkenal sebagai kawasan percutian kerana
mempunyai pemandangan yang indah, suasana nyaman dan
udara yang sejuk
- keinginan orang ramai mengunjungi kawasan ini sering kali
terjejas
- hal ini juga boleh menjejaskan punca pendapatan penduduk di kawasan ini
(c) terangkan langkah-langkah yang boleh dilaksanakan untuk mengurangkan kemerosotan alam
sekitar di kawasan tersebut. [8]
Langkah-langkah untuk mengurangkan kemerosotan alam sekitar kawasan tersebut
©
ialah:
 Penguatkuasaan undang-undang
- Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) perlu berwas-
pada dengan projek-projek yang diluluskan
- pihak pengusaha sebarang projek hares mengikut peraturan yang ditetapkan
- tindakan undang-undang yang tegas seperti denda, penjara, sebatan rotan dan
pembatalan permit projek perlu dilaksanakan
 kempen kesedaran alam sekitar
- orang ramai terutama petani, pelancong, pelawat, pengguna dan pengusaha
projek harus dididik untuk menghayati menjaga alam sekitar
- badan-badan NGO tempatan dan antarabangsa seperti WWF boleh mengadakan
pendidikan alam sekitar melalui media elektronik
 Amalan pengurusan sumber alam sekitar
- Agensi kerajaan seperti Jabatan Perparitan dan
- Saliran (JPS), Jabatan Alam Sekitar (JAS) dan Jabatan Perhilitan perlu cekap
dan berganding bahu dalam urusan persekitaran yang cekap.
- kaedah EIA atau Penilaian Impak Alam Sekitar perlu dilaksanakan oleh agensi
kerajaan dalam perlaksanaan sebarang projek pembangunan yang besar
 Pemeliharaan dan pemuliharaan sumber
- sebarang aktiviti manusia yang menguruskan sumber alam perlu ditegaskan
kepada langkahlangkah pemeliharaan dan pemuliharaan
- pembangunan lestari harus dititikberatkan dalam kegiatan pertanian dan
pelancongan
©

Soalan Tutorial - Sistem Geomorfologi - Jawapan

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Soalan Tutorial - Sistem Geomorfologi - Jawapan

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Jawapan Soalan Tutorial – Sistem Geomorfologi

Faktor-faktor yang membezakan tenaga di dalam sesebuah alur atau sungai;

2. (a) Huraikan secara ringkas tentang teori plat tektonik. [5]

Teori Plat tektonik

Fenomena-fenomena yang terjadi akibat pergerakan plat tektonik

Pengaruh kegiatan gunung berapi terhadap kehidupan manusia ialah:

 Tenaga termal. Di kawasan gunung berapi seperti di Iceland, pemanasan

3. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan plat tektonik? [5]

Bukti-bukti yang menyokongTeori Hanyutan Benua yang dikemukakan oleh

(c) Terangkan kesan gerakan tektonik terhadap kehidupan manusia. [10]

Proses endogenik ialah:

(b)Huraikan bagaimana proses lipatan kerak bumi berlaku. [8]

Proses lipatan kerak bumi berlaku melalui:

Tiga bentuk muka bumi:

(d)Terangkan kepentingan kepelbagaian bentuk muka bumi endogenik terhadap kehidupan

Kepelbagaian bentuk muka bumi endogenik:

5. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan tenaga eksogenik? [5]

Tenaga eksogenik ialah:

(b)Huraikan bagaimana tenaga eksogenik mempengaruhi proses luluhawa batuan. [10]

Tenaga matahari mempengaruhi proses luluhawa melalui:

Pengaruh proses luluhawa batuan terhadap aktiviti manusia ialah:

6. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan orogenisis? [5]

(b)Terangkan keadaan-keadaan yang boleh menyebabkan kejadian tsunami. [8]

Tiga jenis batuan:

(b)Huraikan proses pembentukan tiga jenis batuan tersebut. [12]

Proses pembentukan batuan:

Pengaruh batuan terhadap konfigurasi bentuk muka bumi:

 Natrium klorida (garam batu)-mengawet makanan

8. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan mantel? [3]

Maksud mantel ialah;

(b)Huraikan proses pembentukan batuan enapan. [10]

Proses pembentukan batuan enapan ialah;

Pengaruh jenis batuan terhadap pelbagai aktiviti manusia;

9. (a) Jelaskan secara ringkas konsep hanyutan benua. [5]

(b)Huraikan mengapa berlakunya hanyutan benua. [10]

Teori pembentukan benua:

(b)Apakah yang anda faham tentang teori hanyutan benua? [3]

Teori hanyutan benua:

Bukti-bukti berlakunya proses hanyutan benua:

Kewujudan pelbagai bentuk muka bumf kawasan gunung berapi:

 Lakolit-bentuk lava yang membeku di dalam lapisan bumi-bentuk seperti kulat

11. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan gempa bumi? [5]

(c) Jelaskan kesan tsunami terhadap alam sekitar manusia. [10]

12. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan gempa bumi? [5]

(b)Jelaskan bagaimana gempa bumi boleh berlaku. [10]

Kejadian gempa bumf berlaku apabila:

13. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan gempa bumi? [5]

(b)Nyatakan dua sebab berlakunya gempa bumi. [10]

Punca gempa bumi ialah:-

Impak terhadap alam sekitar manusia;

Impak terhadap alam sekitar fizikal;

14. (a) (i) Apakah yang dimaksudkan dengan batuan? [3]

(ii) Nyatakan tiga kumpulan batuan utama. [3]

Tiga batuan utama ialah:

(b)Terangkan bagaimana batuan tersebut terbentuk. [9]

Cara pembentukkan batuan:

Kepentingan pelbagai jenis batuan:

15. (a) Apakah yang dimaksudkan dengan kitaran batuan? [8]

 Faktor biotik. Tindakan akar yang memecahkan batuan memudahkan kemasukan

16. (a) Takrifkan batuan ekstrusif. [5]

Teori Plat tektonik

Fenomena-fenomena yang terjadi akibat pergerakan plat tektonik

Pengaruh kegiatan gunung berapi terhadap kehidupan manusia ialah:

Gunung lipat muda yang ditandakan di peta ialah;